Zgodnie ze światowymi i krajowymi wytycznymi oraz dostępnymi publikacjami naukowymi zabiegi usunięcia migdałków (m.in. adenotomia i tonsillektomia) oraz zaawansowane zabiegi rynologiczne w czasie pandemii powinny zostać ograniczone do niezbędnego minimum w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia.
Zabiegi usunięcia migdałków oraz zaawansowane zabiegi okolicy nosa i zatok są procedurami generującymi aerozol, które z kolei są jedną z najbardziej ryzykownych dróg transmisji wirusa SARS-CoV-2.
Wybrane wytyczne:
„Należy unikać zabiegów, które nie są pilne, naglące i zabiegów nieonkologicznych. W szczególności dotyczy to endoskopowej chirurgii okolic zatok i nosa oraz chirurgii laryngologicznej […], które wydają się być najbardziej ryzykownymi zabiegami” [1, 2].
„Doniesienia z innych ośrodków wskazują na wysokie ryzyko transmisji wirusa przy zabiegach w obrębie zatok, dlatego też powinny być unikane. Należy także przypuszczać, iż ryzyko jest również wysokie przy zabiegach na migdałkach gardłowych i podniebiennych i prawie wszystkie ośrodki doszły do jednego wniosku, iż w takich przypadkach nie należy przeprowadzać zabiegów, chyba że istnieją nadzwyczajne przesłanki” [1, 3].
„Wskazania do przeprowadzenia zakresie adenotomii i tonsillektomii powinny być możliwie jak najbardziej ograniczone, ponieważ wydzieliny: ślina, z nosogardła i prawdopodobnie tkanki migdałków […] mają wysokie miano transmisji wirusa. […] Nie ma danych dotyczących względnego ryzyka związanego z różnymi technikami wycięcia migdałków. Użycie instrumentów powodujących odparowanie tkanek (waporyzacja) mogłoby teoretycznie sprzyjać rozprzestrzenianiu się wirusa w atmosferze sali operacyjnej”. Podobna sytuacja dotyczy chirurgii wewnątrznosowej: „Wskazania powinny być drastycznie ograniczone ze względu na wysokie ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa z jam nosowych i się cząstek wirusa w atmosferze sali operacyjnej” [4].
Operacje nieskomplikowanych schorzeń migdałków i chirurgia wewnątrznosowa nie należą do operacji pilnych w dobie wirusa SARS-CoV-2 [5].
Rekomendacje Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów, Chirurgów Głowy i Szyi na czas pandemii COVID-19 dla Otolaryngologów w praktyce ambulatoryjnej i szpitalnej wskazują: „Procedury chirurgiczne powinny być ograniczone do onkologii, stanów pilnych, przypadków, w których istnieje zagrożenie pogorszenia się stanu zdrowia przy nieudzieleniu świadczenia” [6, zob. też 7].
„[…] rytunową, planową adenotonsillektomię należy odroczyć gdy tylko jest to możliwe” [8].
„Każde znieczulenie ogólne obejmujące maskowanie, wentylację, intubację, chirurgię nosa (plastykę nosa, septoplastykę zatok, adenoidektomię), chirurgię jamy ustnej (szczękowo-twarzową, dentystyczną, wycięcie migdałków) i interwencje dróg oddechowych (bronchoskopia, laryngoskopia) itp. to procedury generujące aerozol (ang. AGP)” [9].
[1] Rahbar R. i in. (2020), IPOG COVID-19 Survey Report. https://www.entnet.org/sites/default/files/uploads/ipog_covid-19_survey_report_040120.pdf (dostęp: 17.09.2020).
[2] Plzak J. & Tedla M. (2020), CEORL-HNS Statement to COVID-19. https://www.ceorlhns.org/covid-19 (dostęp: 17.09.2020).
[3] Messner A. (2020), American Society of Pediatric Otolaryngology (ASPO). Message from the President, Anna Messner, MD. https://www.entnet.org/sites/default/files/uploads/aspo_03-23-20.pdf (dostęp: 17.09.2020).
[4] Leboulanger N. i in. (2020), Pediatric Otorhinolaryngology and COVID-19. Guideline of Clinical practice of the French Association of Pediatric Otorhniolaryngology (AFOP) and of the French Society of Otorhinolaryngology (SFORL). https://www.yoifos.com/sites/default/files/sforl_-_pediatrie_0.pdf (dostęp: 17.09.2020).
[5] Setzen G. i in. (2020), Guidance for Return to Practice for Otolaryngology – Head and Neck Surgery. Part Two. https://www.entnet.org/sites/default/files/uploads/guidance_for_return_to_practice_part_2_final_05122020.pdf (dostęp: 17.09.2020).
[6] (2020a), Rekomendacje Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów, Chirurgów Głowy i Szyi na czas pandemii COVID-19 dla Otolaryngologów w praktyce ambulatoryjnej i szpitalnej. http://www.otolaryngologia.org.pl/orl2/pdf/zalecenia/2020_05_06_ptorl_rekomendacje_zg_covid19.pdf (dostęp: 17.09.2020).
[7] (2020b), Rekomendacje Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów, Chirurgów Głowy i Szyi na czas pandemii COVID-19 dla Otolaryngologów w praktyce ambulatoryjnej i szpitalnej. https://www.cm.umk.pl/images/users/440/2020_06_20_ptorl_rekomendacje_zg_covid19.pdf (dostęp: 17.09.2020).
[8] Bann DV. i in. (2020), Best practice recommendations for pediatric otolaryngology during the COVID-19 pandemic. Otolaryngology – Head and Neck Surgery. https://doi.org/10.1177/0194599820921393 . https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0194599820921393 (dostęp: 17.09.2020).
[9] Levi E. (2020), COVID-19 affects enyone. https://www.entandaudiologynews.com/features/ent-features/post/covid-19-tips-and-insights (dostęp: 17.09.2020).