Głos odgrywa coraz większą rolę w życiu współczesnego człowieka.
Jest on nie tylko nośnikiem informacji w komunikacji międzyludzkiej, ale również narzędziem pracy. Niedyspozycja narządu głosowego może utrudnić lub uniemożliwić wykonywanie zawodu śpiewaka, aktora, nauczyciela, przedsiębiorcy handlowego itd.
Przyczyną zaburzeń głosu jest w wielu przypadkach nieprawidłowe używanie lub nadmierne obciążenie wysiłkiem narządu głosowego.
Stresy życia codziennego, szczególne wymagania stawiane narządowi głosowemu (np. konieczność głośnego mówienia) mają wpływ na procesy głosotwórcze. Mogą one sprzyjać pojawianiu się niekorzystnych nawyków czynnościowych związanych z tworzeniem głosu, które
w konsekwencji objawią się zaburzeniem głosu. Najczęściej spotykane błędy emisyjne, takie jak nieumiejętność gospodarowania wydychanym powietrzem, zbyt duże napięcie mięśni szyi, twarzy, klatki piersiowej, brzucha, nie tylko są przyczyną niepotrzebnego wysiłku, ale również ograniczają ruchomość klatki piersiowej, żuchwy, języka, pozbawiają rezonansu tor głosowy.
Przyczynowym leczeniem czynnościowych zaburzeń głosu jest rehabilitacja głosu. Celem terapii jest kształtowanie fizjologicznych nawyków (wzorców) czynnościowych związanych z tworzeniem głosu. Jedną z częściej polecanych metod rehabilitacji, skuteczną w leczeniu różnych patologii głosowych jest Metoda Akcentów.
Metoda Akcentów została opracowana przez Svena Smitha w 1939 r.
i upowszechniona przez Nassera M. Kotbyego do leczenia zaburzeń głosu. Metodę Akcentów do prozodii języka polskiego opracował zespół Katedry Audiologii i Foniatrii Akademii Muzycznej w Warszawie.
Podstawę Metody Akcentów stanowi integracja trzech elementów:
– Oddychania brzuszno-przeponowego.
– Rytmicznego akcentowania samogłosek (fonacji), a później artykulacji.
– Ruchu ciała i ramion.
Etapy Metody Akcentów:
I. Kształtowanie prawidłowej postawy ciała.
Prawidłowa postawa ciała warunkuje dobrą ruchomość klatki piersiowej oraz stwarza korzystne warunki dla zjawisk rezonansu.
II. Kształtowanie toru oddechowego brzuszno-przeponowego.
Tor oddechowy brzuszno-przeponowy, uznany za najbardziej efektywny sposób oddychania w czasie mówienia i śpiewania, umożliwia:
– nabranie dużej ilości powietrza w czasie wdechu, co pozwala zmniejszyć częstość oddychania i umożliwia wypowiadanie dłuższych fraz na jednym wydechu,
– lepszą kontrolę strumienia wydychanego powietrza,
– zredukowanie napięcia mięśni szyi, ramion towarzyszącego innym torom oddechowym,
– zachowanie rytmicznego, spokojnego i względnie głębokiego cyklu oddechowego, który ułatwia ogólną relaksację i znosi niepotrzebne napięcia całego ciała.
III. Ćwiczenia fonacyjne
Ćwiczenia wprowadzane są etapami:
– Ćwiczenia fonacji ciągłej spółgłoski bezdźwięcznej /s/, /f/ i dźwięcznej /z/, /w/
– Ćwiczenia fonacji samogłosek z rytmicznymi akcentami mięśniami tłoczni brzusznej, wykonywane w określonym schemacie rytmicznym, kolejno w tempie: largo, andante i allegro.
– Przeniesienie ćwiczeń akcentowych do spontanicznej mowy, zgodnie z prozodią języka polskiego (z zachowaniem struktury melodyczno-rytmicznej i znaczenia wypowiadanej frazy).
Ćwiczenia Metody Akcentów połączone są z ćwiczeniami usprawniającymi pracę narządu artykulacyjnego. W czasie tych ćwiczeń osoba ćwicząca tworzy głos w sposób zrelaksowany, z jak najmniejszym wysiłkiem dla organizmu, w oparciu o czynność mięśni tłoczni brzusznej. Ogólną relaksację ułatwiają ruchy ciała wykonywane zgodnie z akcentamii rytmem oddechowym.
Każde ćwiczenie głosowe pacjent odtwarza dokładnie po rehabilitancie, na zasadzie gry w „ping-ponga”. Przejście od pojedynczych spółgłosek do sylab i wyrazów pozwala na szybkie przeniesienie zasad tej terapii do mowy potocznej. Wspólne naprzemienne ćwiczenia z rehabilitantem, a w domu z kasetą umożliwiają pacjentowi lepsze kontrolowanie poprawności wykonywania ćwiczeń, ponieważ podstawą jest naśladowanie rehabilitanta i odzwierciedlanie wszystkich czynności, które on wykonuje.
Ocena pacjenta przed terapią:
- wywiad w kierunku zaburzeń głosu,
- badanie laryngologiczno-foniatryczne (w tym endoskopowa ocena obrazu krtani),
- subiektywna ocena emisji głosu (koordynacji czynności układów zaangażowanych w proces tworzenia głosu: oddechowego, fonacyjnego, rezonacyjnego, artykulacyjnego),
- subiektywna ocena jakości głosu i analiza akustyczna głosu,
- test wysokości głosu dla mowy,
- pomiar czasu fonacji.
Podstawowy cykl terapeutyczny obejmuje 15–20 spotkań z rehabilitantem. Sesje terapeutyczne odbywają się 1–2 razy w tygodniu, trwają ok. 20 min. Dodatkowo pacjent otrzymuje kasetę z ćwiczeniami domowymi, które mają na celu utrwalanie nowo nabytych czynności głosowych.