W listopadzie 2015 r. zespół Światowego Centrum Słuchu przeprowadził badania przesiewowe słuchu w Kigali w Rwandzie i w Kilimandżaro w Tanzanii oraz wziął udział w Kongresie Tanzańskiego Towarzystwa Otorynolaryngologii. Zgromadzeni na tym spotkaniu specjaliści – otorynolaryngolodzy, chirurdzy głowy i szyi, otoneurolodzy – reprezentowali największe ośrodki otorynolaryngologiczne w Tanzanii, m.in. Muhimbili National Hospital i Kilimanjaro Christian Medical Centre.

Honorowymi uczestnikami konferencji byli prof. Henryk Skarżyński, dr hab. n. med. Piotr Skarżyński, prof. Gayle E. Woodson (Stany Zjednoczone), dr Niels Van Heerbeek (Holandia), dr Robbins (Stany Zjednoczone). Światowe Centrum Słuchu reprezentowali ponadto mgr inż. Adam Piłka, mgr Marta Zwolińska, lek. Kamila Osińska i inż. Aymen Mohamed Najjar.

Konferencja została zorganizowana z inicjatywy dr. Edwina Liyombo, kierownika Kliniki Otorynolaryngologicznej w Muhimbili National Hospital w Dares Salaam i prezydenta Tanzańskiego Towarzystwa Otorynolaryngologii, organizacji, dzięki której coraz szersza grupa tamtejszych lekarzy ma szansę poszerzać swoją wiedzę i podnosić kwalifikacje, uczestnicząc w konferencjach naukowych i warsztatach.

Podczas konferencji poruszono najważniejsze tematy z zakresu otorynolaryngologii. Za jedno z najciekawszych uznano zagadnienie częściowej głuchoty. O możliwościach jej leczenia chirurgicznego metodą sześciu kroków opracowanych przez prof. Henryka Skarżyńskiego oraz o wynikach słuchowych uzyskiwanych w różnych grupach pacjentów poddanych procedurze wszczepienia implantu ślimakowego mówił podczas swojej prezentacji dr hab. n. med. Piotr H. Skarżyński. W kolejnym wystąpieniu przedstawił on ideę badań przesiewowych słuchu prowadzonych przy użyciu Platformy Badań Zmysłów. Docent Skarżyński zreferował wyniki takich badań zrealizowanych przez specjalistów z Instytutu w 12 krajach (w Europie, Azji, Afryce).

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu to jeden z najbardziej prężnych ośrodków wyspecjalizowanych w dziedzinie implantów ślimakowych. Dlatego specjaliści z Tanzanii z wielkim zainteresowaniem wysłuchali wystąpienia Marty Zwolińskiej i inż. Aymena Mohameda Najjara na temat teleaudiologii, telefittingu oraz zdalnej rehabilitacji słuchu, która w dużej mierze decyduje o efektywności leczenia głębokich ubytków słuchu. Te innowacyjne metody mogą mieć zastosowanie także w Tanzanii – internet jest tam dostępny, a jego przepustowość systematycznie się zwiększa. Dzięki zastosowaniu rozwiązań telemedycznych w Afryce możliwe byłoby m.in. konsultowanie tamtejszych pacjentów ze skomplikowanymi schorzeniami otorynolaryngologicznymi w Kajetanach, a także zdalne szkolenie lekarzy w ramach kursów organizowanych przez Instytut.

Problem okołoporodowych przyczyn niedosłuchu poruszyła podczas swojej prelekcji dr Kamila Osińska z IFPS. Według najnowszego raportu Światowej Organizacji Zdrowia głęboki niedosłuch występuje u 1–3 na tysiąc urodzonych dzieci. W grupie maluchów leczonych na oddziale neonatologii ten odsetek jest wyższy – poważne wady słuchu ma 2–4 na tysiąc dzieci. Jak wynika z analizy statystycznej przeprowadzonej w Instytucie, wśród małych pacjentów największą grupę odbiorców implantów ślimakowych stanowią wcześniaki urodzone pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży. Najczęstsze czynniki ryzyka wystąpienia głębokiego niedosłuchu to zamartwica okołoporodowa, leki ototoksyczne, terapia oddechowa za pomocą respiratora, zakażenia wewnątrzmaciczne, hiperbilirubinemia.

Doktor Osińska podkreśliła, że przy kwalifikacji najmłodszych pacjentów do wszczepienia implantu ślimakowego należy zachować szczególną ostrożność. Niedojrzałość innych układów może bowiem stanowić przeciwwskazanie do zabiegu w znieczuleniu ogólnym.

Podczas Kongresu Tanzańskiego Towarzystwa Otorynolaryngologii przedstawiono także najnowsze osiągnięcia w zakresie leczenia zaburzeń słuchu za pomocą urządzenia na przewodnictwo kostne typu Baha Attract. Jest to skuteczna metoda leczenia niedosłuchu przewodzeniowego, lekkiego mieszanego i jednostronnej głuchoty. Często stanowi ostateczną metodę leczenia w przypadku zaawansowanych zmian w uchu, m.in. w przewlekłym perlakowym zapaleniu ucha środkowego.

System ten zapewnia istotną poprawę rozumienia mowy, jest łatwy w użytkowaniu i – jak stwierdzono podczas dłuższej obserwacji pooperacyjnej – pozwala pacjentom na uzyskiwanie coraz lepszych wyników słuchowych. Wyniki obserwacji dużej grupy pacjentów wskazują, że jest to skuteczna metoda leczenia niedosłuchu w przypadkach skrajnie zaawansowanych zmian pozapalnych, pooperacyjnych czy też w wadach wrodzonych uszu zewnętrznych i środkowych.

Wykłady prezentowane podczas kongresu w Tanzanii dotyczyły ponadto możliwości leczenia nowotworów głowy i szyi. Szczególny nacisk położono na techniki chirurgiczne i kroki pozwalające na uniknięcie najczęstszych powikłań po operacjach onkologicznych. Profesor Mark Zafereo z University of Texas naświetlił główne typy schorzeń ślinianek i możliwości leczenia raka krtani i raka gardło dolnego. Profesor Gayle E. Woodson z Southern Illinois University School of Medicine w Springfield poruszyła temat jednego z częstszych powikłań w chirurgii tarczycy – porażenia strun głosowych, jego przyczynach i możliwościach leczenia.

Podczas pobytu w Afryce zespół Światowego Centrum Słuchu przez dwa dni wykonywał badania przesiewowe wśród dzieci w wieku szkolnym. Dzięki tym badaniom będzie można porównać skalę występowania niedosłuchu w Tanzanii i Rwandzie z populacjami innych krajów afrykańskich, azjatyckich czy europejskich. Praca naszych specjalistów spotkała się z pozytywnym odbiorem lokalnych społeczności. Niejednokrotnie podkreślano chęć przeprowadzania badań przesiewowych przez lokalnych specjalistów.

Szczegółowe pytania dotyczyły stosowanych urządzeń, techniki badań i kolejnych kroków diagnostycznych w wykrywaniu niedosłuchu, a następnie etapów leczenia.

Pierwsze badania przesiewowe zostały przeprowadzone w Kigali w Rwandzie w dwóch szkołach prowadzonych przez siostry pallotynki. Przebadano 195 pacjentów w wieku od 4 do 20 lat, przy czym największą grupę stanowiły dzieci od 6 do 11 roku życia. Badania wykonywano z zastosowaniem wideootoskopu, audiometrii tonalnej oraz Platformy Badań Zmysłów i otoemisji akustycznych. Uzyskano 40 proc. nieprawidłowych wyników (otoemisji bądź audiometrii tonalnej) dla minimum jednego ucha oraz 44 proc. nieprawidłowych wyników wideootoskopii. Najczęstsze problemy uszne to: korki woszczynowe, zrosty, tympanoskleroza, kieszonki retrakcyjne oraz perforacje błony bębenkowej. U jednego z pacjentów stwierdzono obustronne przewlekłe zapalenie ucha środkowego z wyciekiem ropnym, wymagające niezwłocznego leczenia.

Kolejne badania przesiewowe zostały przeprowadzone w szkole podstawowej w Moshi w Tanzanii. Przebadano 200 dzieci w wieku od 5 do 11 lat, przy czym największą grupę wiekową stanowiły dzieci od 6 do 8 roku życia. Zakres wykonywanych badań był analogiczny jak w Kigali. Uzyskano 41 proc. nieprawidłowych wyników badań słuchu dla minimum jednego ucha i 59 proc. nieprawidłowych wyników wideootoskopii.

Najczęściej stwierdzano korki woszczynowe, zrosty, tympanosklerozę, atelektazję o zróżnicowanym stopniu zaawansowania, wysiękowe zapalenie ucha środkowego, zmienioną anatomię ucha środkowego i zewnętrznego. Zdiagnozowano dwa przypadki ostrego zapalenia ucha środkowego. U jednego z badanych dzieci stwierdzono przewlekłe zapalenie. Dziecko zostało skierowane na leczenie w miejscowym ośrodku.

Jak podają specjaliści z Moshi, ostre zapalenia uszu są jedną z najczęstszych dolegliwości wśród dzieci w Tanzanii. Dowodem tego są liczne zmiany pozapalne obserwowane podczas badań wideootoskopowych.

W czasie badań przesiewowych nie stwierdzono ostrych zapaleń uszu czy zmian wysiękowych, co ma związek z okresem pogodowym. Badania były przeprowadzone na początku krótkiej pory deszczowej („short rains”), a więc przed okresem największej częstości występowania infekcji górnych dróg oddechowych.

Analiza statystyczna wyników badań przesiewowych w Rwandzie i Tanzanii wskazuje na istotne problemy w zakresie wykrywania i leczenia niedosłuchu wśród dzieci. Pozytywne nastawienie lokalnych specjalistów i duża potrzeba szkolenia w zakresie audiologii i otochirurgii dają nadzieję na nawiązanie szerokiej i długofalowej współpracy pomiędzy specjalistami z Kajetan i Afryki.