Głos jest podstawowym narzędziem umożliwiającym i wspierającym funkcjonowanie współczesnego społeczeństwa opartego na komunikacji. Jego zaburzenia mają negatywny wpływ na wiele obszarów aktywności człowieka, powodując określone konsekwencje psychiczne, społeczne, zawodowe i znacząco oddziaływają na jakość życia.

– Głos to nie tylko fenomen mechaniczno-akustyczny, ale także przekaźnik nastroju i emocji. Zasady jego emisji są przedmiotem badań naukowych z zakresu laryngologii, foniatrii i audiologii, a także fizyki, akustyki, fonetyki, lingwistyki, psychologii. Głos – podobnie jak słuch – ma kluczowe znaczenie dla rozwoju współczesnego społeczeństwa opartego na wymianie informacji – mówi prof. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, konsultant krajowy w dziedzinie otorynolaryngologii.

Światowy Dzień Głosu, obchodzony corocznie 16 kwietnia, to międzynarodowe święto mające ma na celu promowanie wiedzy o właściwej higienie narządu głosu – kluczowe dla nauczycieli, aktorów, śpiewaków oraz wszystkich, którzy zawodowo używają tego narządu. W tym roku hasło przewodnie World Voice Day 2024 brzmi: „RESONATE. EDUCATE. CELEBRATE!”. Włączmy się aktywnie w obchody tego święta.

To doskonała okazja do przypomnienia, jak ważne jest, aby nie tylko zawodowi mówcy, ale każdy z nas dbał o swój głos na co dzień.

Jak dbać o zdrowie głosu

Mówimy, nie zastanawiając się nad tym, w jaki sposób głos wydobywa się z gardła. Tymczasem narząd głosotwórczy jest jak instrument dęty. Proces powstawania głosu zaczyna się w układzie oddechowym, gdzie wytwarza się strumień powietrza wydechowego o odpowiednim ciśnieniu. Trafia on do krtani, gdzie powstaje ton krtaniowy. Ostatecznie w przestrzeniach artykulacyjo-rezonansowych formuje się barwa głosu i tworzą głoski mowy. Wydobywanie głosu zgodne z prawami fizjologii oraz wymogami estetycznymi to sztuka niełatwa, aczkolwiek niezbędna w wielu zawodach (śpiewacy, aktorzy, spikerzy, politycy, wykładowcy i nauczyciele).

Głos to jedno z najważniejszych narzędzi komunikacyjnych człowieka, a jego zaburzenia mogą niekorzystnie wpłynąć na wiele obszarów aktywności człowieka, obniżając jakość życia, nie tylko tego zawodowego. – Głos to narzędzie pracy, ale również istotny element osobowości każdego z nas i sposób na wyrażanie emocji. Zaburzenia głosu mogą pogarszać jakość życia, zdolność komunikacji oraz negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne – podkreśla prof. Henryk Skarżyński.

Przestrzegaj kilku prostych zasad:

• nawodnienie
Pij dużo wody. Nawodnienie pomaga utrzymać odpowiednią wilgotność strun głosowych, co jest kluczowe dla ich zdrowia.

• unikaj nadmiernego hałasu
Pracując w hałaśliwych środowiskach lub podczas imprez, staraj się nie podnosić głosu. Krzyk może prowadzić do przeciążenia strun głosowych.

• odpoczynek dla głosu
Regularne dawanie odpoczynku swojemu głosowi pomaga zapobiegać przeciążeniu i uszkodzeniom.

• prawidłowa technika mówienia i śpiewania
Pracuj z logopedą lub trenerem głosu, aby nauczyć się technik, które pozwalają korzystać z głosu w sposób zdrowy i efektywny.

•  zdrowa dieta
Unikaj jedzenia, które może podrażniać gardło, jak bardzo kwaśne, pikantne czy gorące potrawy. Refluks żołądkowo-przełykowy może również wpływać na stan strun głosowych.

Symptomy, które powinny zaniepokoić

Problemy z głosem, takie jak chrypka czy przewlekłe zmęczenie głosowe, mogą być pierwszym sygnałem poważniejszych schorzeń. – Istnieje wiele czynników, które mogą powodować zaburzenia w emisji głosu i zmieniać jego brzmienie. Są to m.in. stres, siedzący tryb życia, przekrzykiwanie hałasu, który towarzyszy nam od rana do wieczora. Bardzo często mówimy, nie zastanawiając się nad tym, w jaki sposób wydobywa się głos. Tymczasem narząd głosotwórczy to wyjątkowo czuły instrument w ludzkim organizmie. Wiele osób, w szczególności profesjonalistów pracujących głosem na co dzień wymaga terapii, która wspiera ich, aby mogli w odpowiedni sposób zadbać o głos i korzystać z niego we właściwy sposób – wyjaśnia prof. Henryk Skarżyński.

Przede wszystkim zwróć uwagę na następujące objawy:

•  chroniczna chrypka
Jeśli chrypka utrzymuje się dłużej niż dwie tygodnie, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

•  trudności w połykaniu
Problemy z połykaniem mogą wskazywać na schorzenia gardła lub krtani.

•  zmiana tonu głosu
Nagła zmiana barwy głosu, która nie jest związana z przeziębieniem, może być sygnałem poważniejszych problemów.

•  zmęczenie głosu
Jeśli czujesz zmęczenie podczas mówienia lub śpiewania, może to oznaczać przeciążenie strun głosowych.

•  ból gardła lub krtani
Ból podczas mówienia nie jest normalnym stanem i wymaga konsultacji lekarskiej.

– Obecnie mamy dostęp do wielu terapii, które przywracają właściwe napięcie w obrębie traktu głosowego. Bardzo ważne jest jednak uświadomienie tego pacjentowi, a także zbudowanie z nim porozumienia i zaufania. O wynikach terapii decyduje jeszcze jeden ważny element – kontrola słuchowa. Bez tych wszystkich czynników terapia nie będzie skuteczna – mówi prof. Henryk Skarżyński.

***

Światowy Dzień Głosu został ustanowiony na 16 kwietnia każdego roku wraz z głównych celami, jakimi są zwiększenie świadomości społecznej na temat znaczenia głosu i zachowania czujności na problemy głosowe.

Obchody rozpoczęły się w Brazylii w 1999 roku jako Narodowy Dzień Głosu Brazylii. Był to wynik mieszanej inicjatywy lekarzy, logopedów i nauczycieli śpiewu, którzy należeli do dawnego stowarzyszenia „Sociedade Brasileira de Laringologia e Voz – SBLV” (Brazylijskie Towarzystwo Laryngologii i Głosu), pod przewodnictwem dr Nedio Steffena. W ślad za tą brazylijską inicjatywą poszły inne kraje, takie jak Argentyna i Portugalia, a Narodowy Dzień Głosu Brazylii stał się Międzynarodowym Dniem Głosu. W Stanach Zjednoczonych Amerykańska Akademia Otolaryngologii – Chirurgii Głowy i Szyi oficjalnie uznała to święto w 2002 roku i w tym samym roku wydarzenie otrzymało nazwę „Światowego Dnia Głosu”.

Światowy Dzień Głosu to okazja nie tylko do przypomnienia o konieczności dbania o narząd głosu, ale także okazja do świętowania unikalności każdego z nas – głos każdego człowieka jest niepowtarzalny, podobnie jak linie papilarne.