16 czerwca 2025 r. wręczono Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich, określaną mianem polskiego Nobla. Nagroda przyznawana jest osobom, które zarówno swoją pracą zawodową, jak i postawą życiową w sposób szczególny przyczyniają się do rozwoju nauki, kultury i dobra wspólnego. Tegorocznym laureatem został prof. dr hab. n. med. dr h.c. multi. Henryk Skarżyński, dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.

– Pan Profesor jest osobą, która pomogła tysiącom Polaków, tysiącom pacjentów, również pacjentom z Małopolski – mówił podczas uroczystości Łukasz Smółka, marszałek województwa małopolskiego. Podkreślił, że prof. Skarżyński spełnia marzenia pacjentów o powrocie do zdrowia. Dzięki niemu wiele osób zmagających się z problemami ze słuchem mogło usłyszeć dźwięki muzyki. – I to jest wartość bezcenna. Gratuluję, Panie Profesorze. Bardzo dziękuję, że polskiego Nobla odbiera Pan tutaj, w Małopolsce. Jest to dla nas duże wyróżnienie – dodał.

– Cieszę się, że miasto Kraków po raz kolejny może być miejscem tego ważnego wydarzenia – mówił prof. Stanisław Mazur, wiceprezydent Krakowa. – To wyróżnienie stanowi nie tylko dowód uznania dla laureata, ale także jest bardzo jasnym podkreśleniem wagi nauki w życiu społecznym. To wydarzenie ma szczególne znaczenie, zwłaszcza wtedy, kiedy doceniamy osobę o tak niezwykłej wiedzy, kompetencjach, a zarazem szlachetności, której postawa i działalność dają nadzieję i realną pomoc tym, którzy bardzo tej pomocy ze strony Pana Profesora potrzebują – mówił wiceprezydent Krakowa. – Prof. Skarżyński wyróżnia się nie tylko ogromną wiedzą i umiejętnościami, ale także niezłomnym etosem moralnym i czymś, co jest niezwykle potrzebne – troską o drugiego człowieka. Nagradzamy dziś wyjątkowego naukowca i eksperta, którego kariera i działalność stanowią wzór dla nas wszystkich. Jego nieustająca pasja, oddanie i wysokie standardy moralne są i powinny być dla nas inspiracją oraz przykładem, jak mądrze łączyć pasje i kompetencje ze służbą społeczeństwu – podsumował.

– Komnaty Zamku Królewskiego na Wawelu budzą zachwyt, ale i respekt, każą z olbrzymią dumą i szacunkiem patrzeć na nasze wielowiekowe dziedzictwo – podkreślił na wstępie swojego wystąpienia Ryszard Śmiałek, wicewojewoda małopolski. Dodał, że niesamowity dorobek naukowy, liczne publikacje i badania pokazują, że polska medycyna jest dziś w światowej czołówce, ale dają też nadzieję tym, którzy są chorzy, że mogą powrócić do zdrowia i pełnej sprawności.

– Pana Profesora miałam przyjemność poznać osobiście, zachwycić się jego wykładami i jego pasją już kilka lat temu – mówiła Anna Bałdyga, radna miasta Krakowa, która odczytała list gratulacyjny od Jakuba Koska, przewodniczącego Rady Miasta Krakowa. „Trudno byłoby wyobrazić sobie osobę bardziej zasługującą na to wyróżnienie. Przez wiele lat niestrudzonej walki z zaburzeniami słuchu, opracowywania metod leczenia, zdobywania kolejnych wybitnych osiągnięć w działalności naukowej, klinicznej i dydaktycznej przyniósł Pan pożytek nie tylko Polsce, ale całej międzynarodowej społeczności” – napisano w liście. Dzięki przywracaniu słuchu pacjenci na całym świecie odzyskują radość z możliwości słyszenia, polepszają się ich możliwości komunikacyjne, a tym samym wzmacniają oni swoją pozycję w społeczeństwie. „Przywraca Pan nie tylko słuch, ale także pewność siebie” – napisał przewodniczący Rady Miasta Krakowa. Zauważył, że wachlarz umiejętności i zainteresowań profesora jest imponujący: od znamienitych osiągnięć naukowych i absolutnie nieprzeciętnych kompetencji operacyjnych przez innowacyjne technologie medyczne po pisanie piosenek, scenariuszy filmowych i librett operowych. „Ten głód działania cechuje wyłącznie wybitnych humanistów. […] Dziękuję za popularyzowanie polskiej myśli naukowej, a szczególnie za wrażliwość i ogrom dobra, które przyniósł Pan ludziom i światu” – napisał Jakub Kosek.

– Mojemu szefowi, profesorowi Aleksandrowiczowi przypisano jedenaste przykazanie: nie odbieraj nadziei bliźniemu swemu. Pan realizuje tę nadzieję, przywraca ją – mówił prof. Aleksander Skotnicki, wiceprzewodniczący Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. – Panie Profesorze, w imieniu krakowskiej i polskiej medycyny bardzo dziękujemy, że nie tylko Pan przywraca zdrowie zaburzone u swoich pacjentów, ale przywraca ich Pan społeczeństwu.

Prof. Henryk Skarżyński od 45 lat z sukcesem łączy praktykę kliniczną, działalność naukową, organizacyjną i społeczną. Jest twórcą polskiej szkoły otologii i otochirurgii. Opracował kompleksową koncepcję leczenia różnych typów głuchoty. Jako pierwszy w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej przeprowadzał pionierskie operacje poprawiające słuch, m.in.: pierwszą w Polsce operację wszczepienia implantów ślimakowych w leczeniu głuchoty u dzieci i dorosłych, a następnie wiele operacji – również pierwszych w świecie – u pacjentów z częściową głuchotą. Rozszerzając wskazania dla nowych docelowych grup pacjentów, dawał szansę milionom pacjentów na życie w świecie dźwięków. Do dziś przeprowadził ponad 245 tysięcy (najwięcej na świecie) procedur chirurgicznych poprawiających słuch. Wdrożył do codziennej praktyki klinicznej ponad 150 nowatorskich rozwiązań naukowych, patentów i metod terapeutycznych – polscy pacjenci niejednokrotnie jako pierwsi mieli dostęp do innowacyjnych rozwiązań. Z inicjatywy prof. Henryka Skarżyńskiego powstał Ośrodek Diagnostyczno-Leczniczo-Rehabilitacyjny dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących Cochlear Center, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu oraz Światowe Centrum Słuchu w Kajetanach. Obecnie prof. Henryk Skarżyński bada możliwości zastosowania sztucznej inteligencji w diagnostyce zaburzeń słuchu.

Dokonania prof. Henryka Skarżyńskiego to jednak nie tylko imponujący wkład w rozwój medycyny, ale także działania na rzecz zdrowia i jakości życia pacjentów. Dzięki jego staraniom powstały międzynarodowe standardy wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu u noworodków, a zainicjowane przez niego badania przesiewowe objęły dzieci i młodzież na czterech kontynentach: w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Jest autorem i promotorem nowatorskich działań edukacyjnych, popularyzacyjnych oraz artystycznych. Dla niego pacjent ważny jest nie tylko na sali operacyjnej, ale także w każdym aspekcie społecznego życia.

Praca, działalność kliniczna, naukowa, dydaktyczna i organizacyjna profesora były wielokrotnie zauważana i nagradzana na arenie krajowej i międzynarodowej. W 2024 r. prof. Henryk Skarżyński został uhonorowany najstarszym i najwyższym odznaczeniem państwowym – Orderem Orła Białego. – Te dowody uznania to siła napędowa, a jednocześnie zobowiązanie, by wciąż iść do przodu, by rozwijać to, co możemy, dawać realną nadzieję i pomoc – mówił 16 czerwca 2025 r. podczas uroczystości na Wawelu.

– Nagroda im. Erazma i Anny Jerzmanowskich to dla mnie zaszczytne wyróżnienie. Odbieram ją jako wyraz uznania nie tylko dla mojej pracy, ale także dla wszystkich osób, z którymi od lat wspólnie działam na rzecz zdrowia, edukacji i nowoczesnej medycyny. Wierzę, że polska nauka ma ogromny potencjał, trzeba go tylko mądrze rozwijać i dzielić się nim z innymi – podkreślił prof. Henryk Skarżyński. – Tę nagrodę, imienia wyjątkowego człowieka i jego żony, niedocenionego w naszej świadomości społecznej, mam zaszczyt otrzymać w 45. roku mojej działalności zawodowej i w 30. roku istnienia resortowego Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. Aktywność z im poświęcona bez reszty wypełniła moje życie – podkreślił.

O nagrodzie

– Wielki Patron tej nagrody rozświetlał ulice, dzielnice, całe miasta, zwłaszcza w Ameryce, wykorzystując wynalazki wdrożone do codziennej praktyki użytecznej człowiekowi. Robił to systematycznie. Często mówię o systematyczności podczas swoich wykładów, cytując trzeciego prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Jeffersona: „Jest nieprawdopodobne, ile może zrobić człowiek, jeśli będzie pracował systematycznie”. Potwierdzam – rzeczywiście, jest nieprawdopodobne, ile możemy zrobić, jeżeli będziemy pracowali systematycznie – mówił prof. Henryk Skarżyński.

Nagroda im. Erazma i Anny Jerzmanowskich to prestiżowe wyróżnienie nie tylko za osiągnięcia zawodowe, ale także za odpowiedzialną postawę życiową. Przyznawane od ponad 100 lat tym, którzy służą społeczeństwu. Otrzymują ją osoby z bardzo różnych środowisk, które swoją codzienną, wieloletnią pracą przyczyniają się do rozwoju Polski i dobra Polaków. Wśród dotychczasowych laureatów nagrody znaleźli się m.in. pisarz Henryk Sienkiewicz, pianista Ignacy Jan Paderewski, malarz prof. Jerzy Nowosielski czy ks. Adam Boniecki. Teraz wybitny polski naukowiec, Kawaler Orderu Orła Białego – prof. Henryk Skarżyński – dołączył do laureatów polskiego Nobla. Nagrodę wręczono w majestatycznych komnatach Zamku Królewskiego na Wawelu w obecności znamienitych gości.

Laudację wygłosił prof. Jan Ostrowski, prezes Polskiej Akademii Umiejętności:

– Niezależnie od piękna platońskiej koncepcji poznania rozumowego, nasz codzienny kontakt ze światem jest oparty na postrzeganiu zmysłowym. To zmysły dostarczają nam informacji niezbędnych do funkcjonowania w świecie. Czy będzie to środowisko dzikiej przyrody, czy kontakt z najbardziej wyrafinowanymi tworami kultury, jak sztuki piękne i muzyka. Jesteśmy przy tym tak zbudowani, że wchłaniamy najwięcej informacji za pomocą wzroku i słuchu. A wszelkie zakłócenia transmisji zubożają nasz kontakt z otoczeniem, mogą prowadzić do wykluczenia społecznego, a w pewnych, wcale nierzadkich, okolicznościach sprowadzić na nas realne niebezpieczeństwo.

– Za naszych czasów nastąpił ogromny rozwój leczenia wad i uszkodzeń wzroku i słuchu, co pozwoliło na podniesienie jakości życia milionów pacjentów. Jesteśmy w tej szczęśliwej sytuacji, że w naszym kraju istnieje czołowa w skali światowej instytucja badawcza i terapeutyczna Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Kajetanach. Instytut łączy funkcję jednostki badawczej z rolą specjalistycznego szpitala. Szpitala zapewniającego kompleksową opiekę osobom z uszkodzeniami narządu słuchu, głosu, mowy, równowagi i oddychania. Proszę zwrócić uwagę na to niezwykle szerokie spektrum działań. Corocznie jest przeprowadzanych około 20 tys. procedur chirurgicznych, a dotychczas wszczepiono ponad 14 tys. implantów słuchowych.

– Twórcą i dyrektorem Instytutu jest prof. dr hab. Henryk Skarżyński. Badacz i terapeuta, autor tysięcy opracowań naukowych, nadający Instytutowi główne kierunki działania i zapewniający mu stały rozwój na światowym poziomie. Jego aktywność przyniosła mu już wiele nagród i zaszczytów, jest m.in. doktorem honoris causa kilku ważnych uczelni oraz Kawalerem Orderu Orła Białego. Prof. Skarżyński od lat znajdował się w polu zainteresowania Komitetu Nagrody Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich. Nagroda ta jest przyznawana alternatywnie uczonym, artystom i działaczom społecznym w najszerszym rozumieniu tego słowa. Jest to zgodne z zapisem w akcie fundacyjnym, według którego miały być honorowane, tu cytat, „prace literackie, naukowe i humanitarne dokonywane z pożytkiem dla ojczystego kraju”.