Innowacje w otolaryngologii, wyzwania, możliwości praktyczne i perspektywy to wiodący temat I Ogólnopolskiej Konferencji w Kołobrzegu, jaką Klinika Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu oraz Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu zorganizowały wraz z Wielkopolskim Centrum Onkologii i Polską Grupą Badań Nowotworów Głowy i Szyi. Patronat naukowy nad tym unikalnym spotkaniem specjalistów sprawowali: prof. Henryk Skarżyński, Konsultant Krajowy w Dziedzinie Otolaryngologii, oraz prof. Wojciech Golusiński, Sekretarz Generalny EHNS, prezes Polskiej Grupy Badań Nowotworów Głowy i Szyi.
I Ogólnopolska Konferencja „Innowacje w otolaryngologii”, która odbyła się w dniach 17-19 września 2015 r., była okazją do przedstawienia najnowocześniejszych standardów postępowania w zakresie onkologii, audiologii, rynologii oraz laryngologii ogólnej. Rozpoczynając ją, prof. Wojciech Golusiński przypomniał nazwiska lekarzy, których rozwiązania przyczyniły się do postępu w leczeniu chorób laryngologicznych. Jednym z nich był Franciszek Ksawery Jawdyński, warszawski chirurg, który wykonywał operacje onkologiczne, jakich nikt wcześniej się nie podejmował, a które stały się standardem w tej dziedzinie. Kolejnym – Przemysław Wiktor Odrowąż Pieniążek, lekarz laryngolog, który jako pierwszy w świecie wykonał zabieg tracheobronchoskopii. Profesora Jana Miodońskiego uznaje się z kolei za jednego z pionierów chirurgicznego leczenia zaburzeń równowagi i schorzeń słuchu. Prof. Golusiński wspomniał też o osiągnięciach prof. Modzelewskiego ze Szczecina, który w 1972 r. wdrożył technikę polegającą na wykorzystaniu materiałów alloplastycznych w leczeniu patologii strun głosowych, która potem została zmodyfikowana w Stanach Zjednoczonych.
– Obecnie do tej listy znakomitych lekarzy moglibyśmy dopisać prof. Henryka Skarżyńskiego – dodał na koniec wykładu inauguracyjnego prof. Golusiński, przypominając, iż to właśnie jego dokonania, m.in. przeprowadzenie pierwszej w świecie operacji wszczepienia implantu pacjentowi z częściową głuchotą, otworzyły nowy etap w leczeniu zaburzeń słuchu i wytyczyły nowe kierunki badań w światowych ośrodkach.
Bardziej szczegółowo o dorobku naukowym oraz klinicznym Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu na tle innych światowych ośrodków mówił podczas inauguracji prof. Henryk Skarżyński. – Mija 25wewnętrzlat, odkąd zacząłem przygotowywać program leczenia głuchoty w Polsce. Powstała Fundacja Rozwoju Medycyny „Człowiek–Człowiekowi”, która zainicjowała działania organizacyjne, dzięki którym w 1993 roku otworzyliśmy pierwszy w Polsce i drugi w Europie ośrodek gwarantujący pacjentom niedosłyszącym i niesłyszącym kompleksową opiekę – diagnostykę, leczenie i rehabilitację słuchu. Przez następne lata zbieraliśmy doświadczenia i prowadziliśmy obserwacje, dzięki którym mogliśmy m.in. wdrożyć program leczenia częściowej głuchoty – mówił prof. Skarżyński.
Po siedmiu latach realizacji tego programu, w 2009 roku, podczas 9. Europejskiej Konferencji Implantów Ślimakowych (ESPCI), która odbyła się w Polsce, przedstawiłem wraz z zespołem koncepcję całościowego podejścia do leczenia różnych grup pacjentów z częściową głuchotą – dodał prof. Skarżyński. Była to pierwsza koncepcja tego typu. W piśmiennictwie światowym poza polską drogą leczenia częściowej głuchoty należy wyróżnić drogę amerykańską reprezentowaną przez B. J. Gantza, niemiecką reprezentowaną przez Ch. von Ilberga i J. Kiefera, austriacką reprezentowaną przez W. D. Baumgartnera i W. Gstoettnera oraz australijską – przez R. Briggsa, japońską – przez S. I. Usami i belgijską – przez P. van de Heyninga. Obecnie zależnie od typu zaburzenia wybiera się jeden z kilku możliwych sposobów postępowania – można wzmocnić słuch akustycznie za pomocą aparatów słuchowych i implantów ucha środkowego, można też dopełnić go elektrycznie za pomocą implantu ślimakowego albo zastosować jednoczasową stymulację akustyczną za pomocą aparatu i elektryczną za pomocą implantu. Nawet jeśli u pacjenta istnieją niewielkie resztki słuchowe uznane za niefunkcjonalne (niemożliwe do wzmocnienia aparatem słuchowym), to i tak wykonuje się operację w sposób atraumatyczny, czyli z zachowaniem struktury ucha wewnętrznego. Dzięki temu pacjent, a zwłaszcza mały pacjent, będzie mógł skorzystać z technologii, które pojawią się w przyszłości. – Dziś coraz dobitniej zaczyna się mówić o tym, jak ważne jest zachowanie struktury ucha wewnętrznego – mówił prof. Skarżyński, przedstawiając minimalnie inwazyjną technikę chirurgiczną pozwalającą na zachowanie tej struktury. – Po kilku latach stosowania tzw. techniki 6 kroków doszliśmy do takiej perfekcji, że możemy mówić o minimalnym nakłuciu i wprowadzeniu elektrody do ucha wewnętrznego w taki sposób, by zachować istniejący u pacjenta normalny słuch do 1500 Hz – podkreślał Profesor.
Zebraliśmy największy w świecie materiał dotyczący leczenia częściowej głuchoty, mówił prof. Skarżyński, przypominając wyniki prac naukowych publikowanych przez specjalistów z Kajetan. Z kolejnych doświadczeń wynikało jednoznacznie, że połączenie słuchu elektrycznego z akustycznym jest możliwe, a ogromna większość pacjentów leczonych z powodu częściowej głuchoty zachowuje resztki słuchowe po wszczepieniu implantu.
Przez kilkanaście lat w Instytucie stosowano coraz nowsze rozwiązania technologiczne w leczeniu częściowej głuchoty, m.in. krótsze elektrody – od 28–31-milimetrowych wszczepianych u pacjentów z niefunkcjonalnymi resztkami słuchu po 16–19-milimetrowe stosowane u pacjentów mających wydolny słuch do 1500 Hz. Innowacyjne podejście oraz postęp technologiczny
w dziedzinie implantów sprawiły, że w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu opracowano nowe wskazania do wszczepienia implantów. Z tej metody leczenia mogą już korzystać nie tylko osoby z głęboką wadą słuchu, lecz także te ze znacznie mniejszymi ubytkami, występującymi zwłaszcza u osób po 65 roku życia.
Efektem pracy prof. Skarżyńskiego oraz jego zespołu w latach 1997–2015 było 1500 publikacji i prezentacji na temat częściowej głuchoty. Specjaliści z Kajetan brali udział na wszystkich największych konferencjach i kongresach światowych.
W 2009 roku prof. Henryk Skarżyński jako pierwszy zaproponował koncepcję całościowego podejścia do leczenia różnych grup pacjentów z częściową głuchotą. To właśnie z jego inicjatywy oraz dr hab. Artura Lorensa w 2012 roku zorganizowano w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach spotkanie 43-osobowej grupy specjalistów, których zadaniem było opracowanie wspólnej strategii prezentowania wyników leczenia uzyskanych u pacjentów z różnymi typami niedosłuchu.
Terapia częściowej głuchoty to temat, jakim zajmuje się już wiele ośrodków w świecie. Nie było jednak systemu, dzięki któremu możliwe byłoby porównanie efektów, jakie dają konkretne rozwiązania zastosowane w leczeniu pacjentów z różnymi ubytkami słuchu. – Bez odniesienia się do konkretnego systemu trudno powiedzieć, która metoda jest lepsza w danym przypadku – mówił prof. Skarżyński. Dopiero spotkanie międzynarodowej grupy specjalistów umożliwiło opracowanie sposobu porównywania wyników, który opublikowano w 2013 roku. Mając taki system, podkreślał podczas wykładu inauguracyjnego prof. Skarżyński, możemy nie tylko wymieniać się doświadczeniami, lecz także szukać nowych, jeszcze lepszych rozwiązań w leczeniu częściowej głuchoty.
Częściowa głuchota była jednym z głównych tematów prezentacji przygotowanych na konferencję w Kołobrzegu przez zespół Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. Jej leczeniu przy użyciu implantów ucha środkowego poświęcone były m.in. obszerne wystąpienia prof. Henryka Skarżyńskiego oraz dr hab. Artura Lorensa. Wiele mówiono także o genetyce (wyniki prac nad poszukiwaniem genów warunkujących niedosłuch przedstawiała dr hab. Monika Ołdak z zespołem Zakładu Genetyki Instytutu). Ponadto zaprezentowano wyniki innych badań prowadzonych w Światowym Centrum Słuchu, m.in. nad aktywnością mózgu u osób z niedosłuchem i szumami usznymi, centralnymi zaburzeniami słuchowymi, aktywnością bioelektryczną mózgu oraz sposobami oceny emisji otoakustycznych. Streszczenia prac zaprezentowanych podczas konferencji w Kołobrzegu są dostępne w suplemencie „Nowej Audiofonologii” z września 2015 r.
