Jakie są przyczyny i konsekwencje zniszczenia kosteczek słuchowych?
Najczęstsze przyczyny mogące doprowadzić do zniszczenia struktur anatomicznych ucha środkowego to przewlekłe stany zapalne lub urazy. Uszkodzenie błony bębenkowej i łańcucha kosteczek słuchowych prowadzi zazwyczaj do pogorszenia słuchu, gdyż pogarsza przewodzenie dźwięków do ucha wewnętrznego, co objawia się niedosłuchem przewodzeniowm. Jeżeli u chorego współistnieją zmiany w uchu wewnętrznym, które wpływają na pogorszenie wydolności układu odbiorczego ucha powodując niedosłuch odbiorczy, to mówimy wtedy o niedosłuchu mieszanym

Jakie są możliwości naprawy łańcucha kosteczek słuchowych?
Uszkodzenie łańcucha przewodzącego dźwięki w uchu środkowym leczy się operacyjnie. Zabieg (ossikuloplastyka) umożliwia przywrócenie prawidłowej funkcji łańcucha kosteczek słuchowych, eliminując lub zmniejszając niedosłuch oraz – w przypadkach jednoczasowej rekonstrukcji błony bębenkowej (myringoplastyka z ossikuloplastyką) – zamyka ucho i zapobiega tym samym nawracaniu stanów zapalnych. W wielu przypadkach zabieg ten znosi lub osłabia mogące współistnieć szumy uszne. Alternatywą leczenia operacyjnego jest zastosowanie aparatu słuchowego, jednak w wielu przypadkach celem leczenia operacyjnego jest nie tylko poprawa słuchu (rekonstrukcja funkcjonalna), lecz także wykonanie rekonstrukcji anatomicznej zapewniającej bezpieczeństwo dla ucha i zapobiegającej, poprzez eliminację stanów zapalnych, postępowi choroby.

Co to jest ossikuloplastyka?
Ossikuloplastyka jest to plastyka kosteczek słuchowych, czyli operacja rekonstrukcji łańcucha przewodzącego dźwięki w uchu środkowym, mająca na celu poprawę słuchu. W wielu przypadkach zabieg taki wykonywany jest jednocześnie z rekonstrukcją zniszczonej błony bębenkowej (myringoplastyka) lub stanowi końcowy etap operacji mającej na celu usunięcie zmian zapalnych i perlaka. Rekonstrukcja kosteczek słuchowych może być także wykonywana po uprzednich zabiegach usunięcia zmian chorobowych z ucha, np. po operacji radykalnej zmodyfikowanej lub po poszerzonej attykoantromastoidektomii (PAAM).

Na czym polega ossikuloplastyka?
Istota ossikuloplastyki polega na rekonstrukcji łańcucha kosteczek słuchowych. Sam zabieg zależy od typu uszkodzenia kosteczek i w zależności od niego polega na: zastąpieniu zniszczonych kosteczek słuchowych przez materiały z tkanek własnych pacjenta lub odpowiednią protezkę, rekonstrukcji kosteczki za pomocą cementu, połączeniu rozerwanego łańcucha kosteczek (klejem, cementem, tasiemką metalową) lub mobilizacji jego nieruchomych fragmentów. W ten sposób zostaje przywrócona odpowiednia ruchomość łańcucha kosteczek słuchowych i tym samym polepszone zostaje przewodzenie dźwięków. Zabieg wykonywany jest na ogół przez przewód słuchowy zewnętrzny, tak że na zewnątrz niewidoczne są jakiekolwiek ślady czy blizny (istnieje również możliwość operacji po wykonaniu cięcia za małżowiną uszną, ale ta forma jest rzadziej stosowana). Po zabiegu w uchu pozostaje opatrunek. Efekt słuchowy operacji ujawnia się dopiero po wyjęciu opatrunku, co następuje najczęściej po około tygodniu.

Jakich materiałów używa się do rekonstrukcji łańcucha kosteczek słuchowych?
Materiały stosowane w ossikuloplastykach można podzielić na trzy grupy: tkanki własne pacjenta, materiały sztuczne oraz przeszczepy tkanek. Jeżeli jest to możliwe, to otochirurg w pierwszej kolejności stara się wykonać rekonstrukcję kosteczek słuchowych z tkanek własnych pacjenta. Najczęściej wykorzystuje do tego celu pozostałe fragmenty kosteczek słuchowych, które po odpowiednim przygotowaniu są reimplantowane do ucha. Stosuje się także materiały takie jak chrząstka, pobierana najczęściej z małżowiny usznej, czy odpowiednio uformowane niewielkie fragmenty tkanki kostnej pobrane z kości skroniowej. Jeżeli jednocześnie wymagana jest rekonstrukcja błony bębenkowej (myringoplastyka), to najczęściej pobiera się niewielki, przypominający kawałek folii, fragment ochrzęstnej, cienki płatek chrząstki lub fragment powięzi mięśnia skroniowego. W innych przypadkach wykonuje się rekonstrukcje z użyciem specjalistycznych cementów i klejów, dających możliwości połączenia, a nawet odbudowania (cement) zniszczonego w wyniku stanów zapalnych fragmentu kosteczki słuchowej, przywracając jej anatomiczny wygląd oraz odpowiednią, skutkującą poprawą słuchu funkcję. W innych sytuacjach stosuje się najróżniejsze protezki zastępujące odpowiednie fragmenty łańcucha kosteczek słuchowych. Są one wykonane z tworzyw sztucznych (najczęściej teflonu), cementów szkłojonomerycznych lub metali (złoto, platyna, tytan). W wielu przypadkach materiały sztuczne łączy się z tkankami własnymi. Decyzję o rodzaju materiałów podejmuje otochirurg po śródoperacyjnej ocenie zmian patologicznych. Jeżeli chodzi o przeszczepy tkanek ze zwłok ludzkich, to mimo że z technicznego punktu widzenia stanowią one bardzo dobry, stosowany w wielu krajach materiał rekonstrukcyjny, są one obecnie rzadko stosowane, ze względu na kontrowersje związane z nimi w kontekście choroby Creutzfelda-Jacoba (możliwość przeniesienia prionów).

Czy pacjent odczuwa, że ma założoną do ucha protezkę?
Protezki stosowane w operacjach poprawiających słuch są bardzo małe i lekkie, tak że pacjent nie odczuwa, że ma założoną protezkę. Podobnie rzecz ma się z zastosowanymi klejami czy cementami. Ponadto wszystkie stosowane w leczeniu protezki i materiały przechodzą bardzo rygorystyczne testy dopuszczające i są całkowicie obojętne i bezpieczne dla organizmu człowieka. Materiały te nie stanowią przeciwwskazania do wykonywania badań obrazowych głowy, takich jak: badanie RTG, tomografia komputerowa (CT, TK) czy badanie rezonansem magnetycznym (MRI).

Na jak dużą poprawę słuchu można liczyć po operacji?
Poprawa słuchu po operacji możliwa jest jedynie w zakresie przewidywanym na podstawie badań słuchu przed operacją (maksymalną wydolność ucha określa tzw. krzywa przewodnictwa kostnego wykreślona na audiogramie tonalnym). Zabieg ma na celu likwidację tzw. rezerwy ślimakowej obrazowanej na audiogramie w formie odstępu pomiędzy krzywymi przewodnictwa powietrznego i kostnego. W praktyce efekty słuchowe zależą od zaawansowania zmian w uchu środkowym i stanu pozostałych elementów układu przewodzącego dźwięki. Na efekty leczenia ma także wpływ doświadczenie zespołu operacyjnego, wyposażenie ośrodka w odpowiednie, niekiedy bardzo specjalistyczne instrumentarium oraz dostępność najnowszych materiałów rekonstrukcyjnych i różnego typu protezek.

Jaki typ znieczulenia jest stosowany podczas ossikuloplastyki?
Zabiegi tego typu wykonywane są z reguły w znieczuleniu ogólnym (tzw. narkozie). Zapewnia ono bezpieczeństwo pacjenta oraz komfort chirurgowi. Możliwe jest stosowanie znieczulenia miejscowego, jednak należy je ograniczać do przypadków, gdy jedynie ono jest dopuszczalne z powodów medycznych. Po operacji pacjenci czasami wymagają niewielkich dawek leków przeciwbólowych.

Czy po ossikuloplastyce możliwe są powikłania?
W medycynie nie jest możliwe udzielenie gwarancji skuteczności zastosowanej terapii. Możliwe komplikacje operacji należy podzielić na ogólne oraz chirurgiczne. Ogólne wiążą się z infekcjami, znieczuleniem, podawanymi lekami, unieruchomieniem, chorobami współistniejącymi i in. O szczegółowe informacje pozwalające zmniejszyć ryzyko tych komplikacji zostaną Państwo zapytani przez lekarza odpowiedzialnego za bezpieczny przebieg znieczulenia (anestezjologa). Wymagane także będzie wykonanie kilku badań dodatkowych, takich jak: oznaczenie grupy krwi z czynnikiem Rh, morfologii i badań biochemicznych krwi, badań układu krzepnięcia, badania ogólnego moczu czy innych. Powikłania otochirurgiczne obejmują: głęboki niedosłuch lub całkowitą głuchotę operowanego ucha, uszkodzenie nerwu twarzowego, co prowadzi do porażenia mięśni twarzy po stronie operowanej, uszkodzenie struny bębenkowej, co objawia się zaburzeniami czucia smaku na języku po stronie operowanej, długotrwałe zaburzenia równowagi, powstanie lub nasilenie szumów usznych, perforacja błony bębenkowej (jeżeli błona bębenkowa była zachowana), brak poprawy słuchu. Wymienione powyżej powikłania są bardzo rzadkie, a ich ilość zależy od stopnia nasilenia zmian chorobowych w uchu i doświadczenia zespołu operacyjnego.

Jak wygląda okres pooperacyjny?
Po zabiegu najtrudniejsze są pierwsze godziny po narkozie. Mogące wystąpić zawroty głowy i nudności na ogół ustępują w ciągu pierwszych kilkunastu godzin. Okres pobytu w szpitalu obejmuje zwykle kilka dni po operacji. Po całkowitym usunięciu opatrunku z ucha (około 7 dni po operacji) pacjent może odczuwać, że dźwięki są głośne (czasami nawet drażniące). Po kilku dniach zjawisko to ustąpi i zostanie zaakceptowany nowy poziom słyszenia. Kontrolne badania słuchu wykonywane są w różnych odstępach czasu, jednak obiektywny wynik zabiegu można ocenić po około 4 tygodniach od operacji.

Jakie są zalecenia po operacji ossikuloplastyki?
We wczesnym okresie pooperacyjnym zaleca się prowadzenie oszczędnego trybu życia i unikanie infekcji. Ze względu na możliwość wystąpienia zawrotów głowy niewskazane jest prowadzenie pojazdów mechanicznych czy wykonywanie pracy na wysokościach. Przez około miesiąc nie powinno się moczyć ucha operowanego. Po operacji zalecana jest kontrola audiologiczna w odstępach 1, 3, 6, 12 miesięcy.