Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu obchodzi w tym roku 25-lecie istnienia. Nie ma w Polsce ani we współczesnej światowej medycynie drugiego takiego ośrodka, który w tak krótkim czasie osiągnąłby tak wysoką pozycję nie tylko w kraju, lecz także w skali międzynarodowej. Ten wielki sukces to efekt pracy twórcy i dyrektora, prof. Henryka Skarżyńskiego i Jego zespołu. 30 lat temu rozpoczął On przygotowania do wdrożenia w Polsce programu leczenia głuchoty przy pomocy implantów ślimakowych, przeprowadził wiele pionierskich operacji, stworzył w nauce światowej tzw. „polską szkołę otochirurgii” w leczeniu częściowej głuchoty. Z Jego inicjatywy powstało Światowe Centrum Słuchu w Kajetanach, pod opieką którego pozostaje obecnie ponad 11 tys. użytkowników implantów słuchowych. Do dziś w Instytucie przeprowadzono blisko 4 mln badań i konsultacji oraz zrealizowano ponad 516 tys. procedur chirurgicznych. Od 20 lat przeprowadzanych jest tu najwięcej w świecie operacji poprawiających słuch rocznie.

– Doskonale pamiętam dzień 9 stycznia 1996 r., w którym na moim biurku znalazł się akt powołania Instytutu, podpisany przez prof. Jacka Żochowskiego – Ministra Zdrowia, prof. Grzegorza Kołodkę – Ministra Finansów, oraz prof. Aleksandra Łuczaka – Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych – wspomina prof. Henryk Skarżyński – Ten dokument był ważny, bo dawał nam – a byliśmy wówczas kilkunastoosobową grupą przyjaciół połączonych entuzjazmem i marzeniami o stworzeniu ośrodka leczenia zaburzeń słuchu na najwyższym poziomie – zielone światło do działania, do pracy, do rozwoju. Dziś możemy mówić o sukcesie, ale ten sukces nie przyszedł sam. Wymagał poświęcenia, samodyscypliny, determinacji i siły, która pozwalała na pracę po kilkanaście godzin na dobę. Praca – co często podkreślam – jest moją pasją. Zawsze miała ona konkretny cel – pomoc pacjentom, którzy z powodu braku odpowiedniego leczenia nie mieli szansy na powrót do świata dźwięków. To z myślą o nich opracowałem, a potem wdrożyłem program implantów ślimakowych, utworzyłem w 1993 roku pierwszy w Polsce a drugi w Europie Ośrodek Diagnostyczno-Leczniczo-Rehabilitacyjny dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Cochlear Center”, na bazie którego powołano Instytut – dodaje prof. H. Skarżyński.

Obecnie Instytut to także prestiżowe centrum dydaktyczno-szkoleniowe, do którego przyjeżdżają lekarze ze wszystkich kontynentów, aby uczyć się technik chirurgicznych i procedur medycznych opracowanych przez prof. Henryka Skarżyńskiego. W ramach szerokiej współpracy naukowej, dydaktycznej, klinicznej odbyło się ponad 400 edycji warsztatów szkoleniowych, sympozjów, konferencji krajowych i międzynarodowych. Zespół Instytutu pod kierownictwem prof. Henryka Skarżyńskiego zorganizował 3 światowe i 2 europejskie kongresy naukowe.

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu to wizytówka polskiej medycyny. Osiągnięcia prof. Henryka Skarżyńskiego i jego zespołu od początku były dostrzegane i nagrodzone ponad 1400 razy przez przedstawicieli najwyższych władz w Polsce i na świecie, przez środowiska medyczne, naukowe, gospodarcze, kościelne i media.

Światowe Centrum Słuchu było wielokrotnie odwiedzane przez przedstawicieli rządu, parlamentu oraz zagraniczne delegacje. Ośrodek w Kajetanach zwiedzały także Pierwsze Damy. Wszyscy podkreślali, że jest on unikatowy w skali światowej, a warunki, jakie zapewnia pacjentom, powinny być wzorem dla innych szpitali. Szczególne uznanie wśród licznych gości wzbudzał fakt, że Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu zbudował tak wysoką pozycję w kraju i za granicą w tak krótkim czasie.

– Instytut został powołany, bo właściwie odczytaliśmy potrzeby społeczne – wspomina prof. H. Skarżyński – Bo na lepszą opiekę oczekiwało tysiące osób z zaburzeniami słuchu. Powstanie nowoczesnego ośrodka kliniczno-naukowego było dla nich szansą na wyleczenie i powrót do świata dźwięków. Spełniliśmy te oczekiwania. Kiedy więc teraz, przyjmując gratulacje, słyszę, że powołanie Instytutu było pomysłem genialnym, odpowiadam słowami Thomasa Edisona „Geniusz to jeden procent natchnienia i 99 procent wypocenia”. Kluczem do sukcesu jest praca. A im wyższą pozycję się zajmuje, tym więcej wysiłku trzeba wkładać w to, co się robi – dodaje prof. H. Skarżyński.

Jak zmienialiśmy polską otolaryngologię?

Jedną z podstaw rozwoju współczesnego społeczeństwa jest niebywały postęp w kontaktach międzyludzkich, dostęp i wymiana informacji, rozwój technologii i narzędzi informatycznych. Integralną częścią tego rozwoju jest stopień wykształcenia i wykorzystania naszych zmysłów słuchu, głosu, mowy oraz komunikacji językowej. Dzięki działalności i osiągnięciom prof. Henryka Skarżyńskiego polscy pacjenci mają dostęp – jako pierwsi lub jedni z pierwszych – do najnowocześniejszych technologii, ale nie zawsze tak było. Na początku lat 90-tych ubiegłego stulecia polska otochirurgia była około 25-20 lat za światową czołówką. Zmienił to prof. Henryk Skarżyński przeprowadzając w roku 2002 pierwszą w świecie operację wszczepienia implantu ślimakowego osobie dorosłej z częściową głuchotą. Tym samym Polska stała się liderem światowej otologii. Dziś w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu wykonywanych jest dziennie najwięcej w świecie operacji poprawiających słuch.

Najważniejsze wydarzenia kliniczne

1991

Rozpoczęcie programu leczenia całkowitej głuchoty w Polsce

1992

Pierwsze w Polsce wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu ślimakowego u dziecka i osoby dorosłej

1993

Pierwsze w Polsce wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego wielokanałowego implantu ślimakowego

1997

Wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego pierwszego w Polsce implantu na przewodnictwo kostne typu BAHA u dziecka

Uruchomienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego w Polsce programu leczenia wad wrodzonych ucha zewnętrznego i środkowego u dzieci

Uruchomienie pierwszego w świecie programu leczenia głuchoty z zachowaniem przedoperacyjnych resztek słuchu i budowy ucha wewnętrznego

1998

Wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego i wsp. z Austrii i Niemiec pierwszego w Polsce, czwartego na świecie, implantu do pnia mózgu (ABI)

2002

Pierwsze w świecie wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu ślimakowego pacjentowi z częściową głuchotą

2003

Pierwsze w Polsce wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu słuchowego do ucha środkowego (VSB)

2004

Pierwsza w świecie operacja wszczepienia przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu ślimakowego u dziecka z częściową głuchotą

2005

Pierwsze w Polsce zastosowanie implantu i aparatu w jednym uchu – System Duet (prof. H. Skarżyński, prof. A. Lorens)

2006

Pierwsza w świecie bezpośrednia stymulacja okienka okrągłego przez implant ucha środkowego Vibrant Soundbridge

2008

Pierwsze w świecie – wspólnie z naukowcami z Niemiec i Austrii – bilateralne wszczepienie implantów do pnia mózgu

Pierwsze w świecie wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu u dziecka z częściową głuchotą typu PDT-ENS (słuch elektryczno-naturalny)

2009

Pierwsze w świecie wszczepienie – przez prof. Henryka Skarżyńskiego –  zaprojektowaną przez Niego elektrodą typu SRA u dziecka

Opublikowanie – przez prof. Henryka Skarżyńskiego i wsp. – pierwszej w świcie koncepcji leczenia różnych uszkodzeń słuchu z zastosowaniem pasywnych i aktywnych implantów ucha środkowego i wewnętrznego

2010

Opublikowanie pierwszej w świecie metody oceny operacji rekonstrukcyjnych ucha zewnętrznego – „skala Skarżyńskiego”

Pierwsze w świecie wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu u dorosłego z częściową głuchotą typu PDT-ENS (słuch elektryczno-naturalny)

2012

Pierwsze w Polsce, jedno z pierwszych na świecie, wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego najnowszych implantów ucha środkowego i wewnętrznego – system CODACS

Pierwsza w Polsce operacja wszczepienia przez prof. Henryka Skarżyńskiego pionierskiego implantu słuchowego typu BONEBRIDGE 601

2013

Pierwsze w Europie Środkowo – Wschodniej wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu słuchowego Baha® 4 Attract System2

Przygotowanie pierwszej w świecie skali oceny efektów operacji w częściowej głuchocie (wg. Skarżyńskiego i wsp.)

2014

Pierwsze w Polsce wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu ucha środkowego Cochlear™ MET®

2015

Pierwsze w Polsce wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego nowej generacji implantu ślimakowego typu SYNCHRONY, pozwalającego na wykonywanie badań MRI, a następnie na śledzenie zmian zachodzących w mózgu po podaniu bodźca akustycznego oraz elektrycznego

2017

Pierwsze w świecie wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu ucha środkowego typu Vibrant Soundbridge ze sprzęgaczem LP-Coupler

Pierwsza w Europie Środkowo-Wschodniej operacja wszczepienia przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantu ślimakowego HiRes Ultra z nową prostą elektrodą HiFocus SlimJ

2018

Pierwsze w świecie – równolegle z czterema ośrodkami z Australii, USA i Europy – wszczepienie przez prof. Piotra H. Skarżyńskiego implantów słuchowych typu Cochlear OSIA OSI100

Pierwsze w Polsce wszczepienie przez prof. Henryka Skarżyńskiego implantów słuchowych typu HiRes Ultra 3D Cochlear Implant wykonanych w technologii Hassle Free MRI

2020

Pierwsza w Polsce i jedna z pierwszych w świecie operacja wszczepienia przez prof. Henryka Skarżyńskiego aktywnego implantu BONEBRIDGE BCI 602 wykorzystującego kostne przewodnictwo dźwięku

2021

Wszczepienie – przez Zespół Otochirurgiczny IFPS – największej w świecie liczby implantów słuchowych (styczeń-czerwiec 2021r.)

Wczoraj i dziś – historia ludzi i miejsca

Historia tego miejsca zaczęła się blisko 30 lat temu, kiedy powstał pierwszy w Polsce (a drugi w Europie) Ośrodek Diagnostyczno-Leczniczo-Rehabilitacyjny dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Cochlear Center”. Na podstawie jego dorobku naukowego, klinicznego, edukacyjnego i organizacyjnego utworzono w 1996 roku Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, w 2003 roku wybudowane w Kajetanach pod Warszawą – Międzynarodowe Centrum Słuchu i Mowy. W roku 2012 zostało ono znacznie rozbudowane i utworzono Światowe Centrum Słuchu.

Pionierska w Polsce operacja wszczepienia implantu ślimakowego osobie niesłyszącej przeprowadzona w 1992 r. przez prof. Henryka Skarżyńskiego, dała nie tylko szansę tysiącom niesłyszących pacjentów w naszym kraju, ale także stała się symbolicznym początkiem realizacji programu leczenia całkowitej, a od 2002 r. – częściowej głuchoty we współczesnym świecie. Ogromne zainteresowanie setek tysięcy pacjentów stało się bodźcem do dalszych działań, w wyniku których powstały – wg. pomysłu, programu, założeń i pracy prof. Henryka Skarżyńskiego te nowe, unikatowe w skali kraju i świata placówki. Ośrodek „Cochlear Center”, druga tego typu placówka w Europie, dała początek nie tylko Instytutowi Fizjologii i Patologii Słuchu, a także Światowemu Centrum Słuchu.

Pierwszy rok pracy prof. H. Skarżyńskiego i Jego zespołu stawiał niełatwe do pokonania bariery, także z powodu złych warunków lokalowych. Lekarze i inni naukowcy mieli do dyspozycji jeden mały pokój i zabudowaną wnękę na korytarzu, w której odbywały się pierwsze zajęcia rehabilitacyjne. Warunki były na tyle trudne, że w ciągu miesiąca prof. H. Skarżyński przygotował założenia stworzenia instytucji, ośrodka, centrum diagnostyczno – rehabilitacyjnego, które by się zajęło tego typu pacjentami. W wyniku żmudnej wędrówki po urzędach i różnych instytucjach w poszukiwaniu środków, a także nieocenionej pomocy śp. Ministra Jacka Kuronia doszło do spotkania prof. Henryka Skarżyńskiego z nieżyjącym już śp. pamięci Zbigniewem Miłkiem prezesem Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W następstwie tych kontaktów możliwa była realizacja idei prof. H. Skarżyńskiego wybudowania ośrodka od podstaw. Zanim jednak do tego doszło, udało się – także dzięki współpracy z PFRON – zagospodarować prawie całe pięto budynku mieszkalnego, w którym mieściły się także m.in. biura PFRON-u. W ciągu trzech miesięcy pomieszczenia te zostały zaadaptowane i w pierwszą rocznicę, pierwszej w Polsce operacji wszczepienia implantu ślimakowego osobie niesłyszącej, otworzony został Ośrodek Diagnostyczno – Leczniczo – Rehabilitacyjny dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Cochlear Center”. W otwarciu wzięła udział Pani Hanna Suchocka – Premier RP i wielu ministrów z Jej gabinetu, a także przedstawiciele gospodarki, władz samorządowych, kościoła i mediów.  

Otwarcie Ośrodka było ogromnym sukcesem. W tamtych latach powstanie placówki o takim znaczeniu międzynarodowym, było możliwe dzięki otwarciu się Polski na świat, na nowe rozwiązania, na nowe potrzeby, a także dzięki inicjatywie prof. Henryka Skarżyńskiego utworzenia dwóch organizacji pozarządowych: Fundacji Rozwoju Medycyny „Człowiek-Człowiekowi” w 1990 roku i Stowarzyszenia Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących w 1992 roku. Obie te organizacje oficjalnie powołały Ośrodek Diagnostyczno-Leczniczo-Rehabilitacyjnego dla Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Cochlear Center”. Jednym z pierwszych, ważnych dla działania Ośrodka sprzętów był mikroskop operacyjny przekazany osobiście przez żonę Prezydenta Francji Danielle Mitterrand.

Założyciel i ówczesny dyrektor Ośrodka prof. Henryk Skarżyński z uporem dążył do tego, by ogromny sukces naukowy i kliniczny, jakim było wcześniejsze wdrożenie programu leczenia głuchoty w Polsce, nie został zmarnowany. By pierwsza grupa zoperowanych pacjentów miała zapewnioną wielospecjalistyczną opiekę, by następni mogli skorzystać z najnowszych osiągnięć już wdrożonych w świecie, by mieli do nich stały dostęp. Nie bez znaczenia była też chęć pokazania światu, że Polacy, nie są gorsi i potrafią zbudować od podstaw nowoczesną placówkę, a potem umiejętnie nią zarządzać. Otwarciu ośrodka przy ulicy Grójeckiej w Warszawie towarzyszyła wspaniała atmosfera.

Już po kilku miesiącach działalności w Ośrodku „Cochlear Center” przyjmowano 30 – 40 pacjentów dziennie i wykonywano około 200 specjalistycznych badań. Kolejnym, operowanym niesłyszącym pacjentom zapewniano opiekę i rehabilitację słuchu i mowy.

Po ponad trzech latach działalności Ośrodek „Cochlear Center” miał na swoim koncie nie tylko sukcesy w leczeniu wad słuchu, lecz także duży dorobek naukowy, dydaktyczny i organizacyjny. W dowód uznania i na bazie tych osiągnięć Minister Zdrowia i Opieki Społecznej Jacek Żochowski, w porozumieniu z Ministrem Finansów Grzegorzem Kołodką oraz Przewodniczącym Komitetu Badań Naukowych Aleksandrem Łuczakiem powołał do życia resortowy Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu. Instytut powstał z inicjatywy prof. Henryka Skarżyńskiego przy wsparciu Premiera RP Józefa Oleksego.

Instytut był tworzony od podstaw wg. własnych pomysłów, programu, założeń niewielkiej grupy naukowców, lekarzy, inżynierów i innych specjalistów pracujących pod kierunkiem prof. H. Skarżyńskiego. Było to wielkie wyzwanie. Równolegle z adaptacją nowych pomieszczeń w pustym szpitalu przy Hucie Warszawa rozpoczęto przygotowania do budowy stałej siedziby. Idee utworzenia supernowoczesnego, przestronnego, świetnie wyposażonego centrum medycznego prof. Henryk Skarżyński opracował już w 1992 roku. Pięć lat później Fundacja Rozwoju Medycyny „Człowiek – Człowiekowi”, w Kajetanach pod Warszawą, rozpoczęła budowę nowej siedziby Instytutu. Akt Erekcyjny pod budowę pierwszej części Światowego Centrum Słuchu podpisali: prof. Józef Zwisłocki – wnuk Prezydenta Ignacego Mościckiego, Honorowy Przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Naukowego, Premier RP Józef Oleksy, Karol Świątkowski – Prezes PFRON i prof. Henryk Skarżyński.

Po sześciu latach gromadzenia – głównie własnych, wypracowanych środków przez zespół kierowany przez prof. Henryka Skarżyńskiego – została wybudowana pierwsza część Światowego Centrum Słuchu w Kajetanach. W maju 2003 roku było gotowe do przyjęcia pierwszych pacjentów. Jego uroczyste otwarcie miało miejsce podczas VII Międzynarodowej Konferencji Implantów Ślimakowych i Medycyny Audiologicznej. Do Kajetan przybyło kilkuset gości ze świata nauki, polityki, Kościoła. Uroczyste otwarcie swoja obecnością zaszczycili m.in.: prof. Wiesław Chrzanowski – Marszałek Sejmu RP, prof. Andrzej Stelmachowski – Marszałek Senatu RP, Ks. Bp Alojzy Orszulik, prof. Barbara Błońska-Fajfrowska – Przewodnicząca Sejmowej Komisji Zdrowia, dr Maciej Tokarczyk – przedstawiciel Premiera, Wiceminister Zdrowia, Sergiusz Najar – Podsekretarz w Ministerstwie Infrastruktury, Sylweriusz Królak – Podsekretarz w Ministerstwie Sprawiedliwości, Marek Kossowski – Wiceminister Gospodarki, Pracy i Gospodarki Społecznej, Barbara Misterska-Dragan – Wiceminister Skarbu Państwa, dr Krzysztof Szamałek – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Ochrony Środowiska i wielu innych. Wśród gości zagranicznych – światowa czołówka otologów i audiologów ze wszystkich kontynentów.

Już w pierwszym roku funkcjonowania Centrum miały miejsce wyjątkowe wydarzenia: prof. H. Skarżyński przeprowadził pierwszą w świecie operację wszczepienia implantu ślimakowego u dziecka z częściową głuchotą oraz wszczepił pierwszy w Polsce implant do ucha środkowego, został opracowany program telemedyczny „Domowa Klinika Rehabilitacji”, rozpoczął się cykl Krajowych Konferencji dla Osób z Szumami Usznymi i Nadwrażliwością Słuchową.

Coraz większe zapotrzebowanie Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu dotyczące bazy naukowej i klinicznej były jednym z powodów powstania drugiej części Światowego Centrum Słuchu. Już od 2003 roku rozpoczęto gromadzenie wkładu własnego, starając się jednocześnie o inne środki na budowę m.in. w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Pod koniec 2009 roku Instytut otrzymał dotację z Unii Europejskiej w wysokości około 60 proc. kosztów. Pozostałe to środki własne. Uroczystość podpisania Aktu Erekcyjnego pod budowę Światowego Centrum Słuchu swoją obecnością uświetniło wiele znakomitości ze świata polityki i nauki.

Światowe Centrum Słuchu, które powstało w rekordowym czasie kilkunastu miesięcy zapewnia kompleksową opiekę osobom ze schorzeniami wad wrodzonych i nabytych narządu słuchu, głosu, mowy i równowagi. 10 maja 2012 roku unikalne przedsięwzięcie, jakim była budowa Światowego Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, zostało zakończone.

Uroczystość otwarcia swoją obecnością zaszczycili najważniejsi przedstawiciele rządu, Sejmu, Senatu, samorządu, ekonomiści, biznesmeni, naukowcy, przedstawiciele kościoła i mediów. Na uroczystym otwarciu Światowego Centrum Słuchu byli obecni także znakomici goście, wybitni naukowy z całego świata, którzy reprezentowali światowe, europejskie i amerykańskie towarzystwa naukowe.

Światowe Centrum Słuchu, to unikalna, pierwsza tego typu placówka w skali międzynarodowej. Jej powstanie jest bardzo ważne dla rozwoju nauki i poszukiwania nowych sposobów diagnozowania i leczenia wad zmysłów. Centrum jest zarówno nowoczesnym szpitalem, świadczącym usługi medyczne na najwyższym światowym poziomie, wyposażonym w unikalną aparaturę medyczną, z ogromnym zapleczem technicznym, jak i znakomicie przygotowanym Centrum Edukacyjnym, prowadzącym szeroko zakrojoną działalność badawczą i edukacyjną umożliwiającą szkolenie specjalistów z całego świata, z obszaru medycyny, inżynierii klinicznej, logopedii, surdopedagogiki i surdopsychologii. W nowo otwartym Centrum powstało kilka nowych zakładów naukowych, w tym wiele pierwszych w skali międzynarodowej, takich jak: pierwsza w świecie Krajowa Sieć Teleaudiologii.

Dziś placówka ta to dobrze działające i zorganizowane przedsiębiorstwo, które daje pracę blisko 400 pracownikom. To – mieszczące się w Kajetanach pod Warszawą Centrum – o powierzchni użytkowej 20 418 m² posiada także jedyne w Polsce 2 studia multimedialne telemedycyny, 7 sal konferencyjnych, w których jednorazowo może się szkolić 800 osób, a na szczególne wyróżnienie zasługuje Centrum Edukacyjne posiadające nowoczesny sprzęt do ćwiczeń chirurgicznych na preparatach anatomicznych i symulatorach komputerowych. Jednorazowo może się tam szkolić 40 osób. Jest to największa, o tym profilu, pracownia na świecie. Największym projektem naukowym realizowanym w Centrum Edukacyjnym są Window Approach Workshop (WAW) – warsztaty chirurgiczno – naukowe przeznaczone dla lekarzy otochirurgów z całego świata specjalistów, ordynatorów, kierowników klinik specjalizujących się w leczeniu głuchoty za pomocą implantów słuchowych. Do dziś odbyło się 58 edycji WAW.

Nie byłoby żadnej z tych placówek, gdyby nie wsparcie wielu ludzi, którzy zaufali prof. H. Skarżyńskiemu w realizacji jego idei i pomysłów. Niecodzienną formą podziękowania jest tablica „Przyjaciele po Wsze Czasy” witająca wszystkich pacjentów i gości Światowego Centrum Słuchu. Przypomina ona o wszystkich, którzy w sposób szczególny przyczynili się do rozwoju Instytutu, wspierając go swoją wiedzą, autorytetem naukowym, sercem i zaangażowaniem. Wymienieni na niej politycy dawali poparcie i patronat dla idei, która przekraczała ramy jakiejkolwiek opcji politycznej. Artyści ofiarowali swój talent na rzecz niesłyszących dzieci w Polsce i Europie. Światowej sławy naukowcy zapraszali specjalistów Instytutu do swoich laboratoriów i klinik, aby mogli zdobywać nową wiedzę I umiejętności. Lista na tablicy „Przyjaciele po Wsze Czasy” nie jest zamknięta. Wciąż pojawiają się na niej nowe nazwiska, stowarzyszenia, instytucje. Wciąż nie brakuje ludzi, którzy – pełni uznania dla tego, co już udało się osiągnąć dopingują zespół Centrum do dalszego rozwoju.

Działalność naukowa, badawcza i kliniczna prof. Henryka Skarżyńskiego i zespołu specjalistów ze Światowego Centrum Słuchu daje wielką szansę zbudowania silnej pozycji Polski na mapie naukowej i medycznej świata, a zaplecze naukowe i kliniczne, które stworzył prof. H. Skarżyński w ciągu ostatnich 30 lat – przy ogromnym zaangażowaniu zespołu – pozwala, mimo różnych oznak kryzysu, optymistycznie patrzeć w przyszłość.

Od grzechotki do seniora
– przesiewowe badania słuchu w Polsce

Historia przesiewowych badań słuchu zainicjowanych przez IFPS rozpoczyna się na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. W latach 1992-1994 pod kierownictwem prof. Marii Góralównej, we współpracy z zespołem prof. Henryka Skarżyńskiego, realizowano w 15. ośrodkach neonatologicznych i niemowlęcych w Warszawie, program badań przesiewowych słuchu u noworodków z grupy ryzyka. Programem objęto ponad 15 000 dzieci.

W latach 1995-1998, pod kierunkiem prof. H. Skarżyńskiego, realizowano grant zamawiany przez Ministra Zdrowia, pn.: „Opracowanie ujednoliconego programu badań przesiewowych noworodków pod kątem występowania wad słuchu”. W ramach programu opracowano metody i procedury badań przesiewowych słuchu u noworodków, a także modele badań przesiewowych – powszechny oraz przeznaczony dla noworodków z grupy ryzyka.

W programie uczestniczyło kilkanaście ośrodków z całego kraju. Podczas realizacji naukowego grantu różnymi modelami badań przesiewowych objęto łącznie około 15 000 dzieci. Opracowano projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego badań przesiewowych słuchu u noworodków. W roku 1998 realizatorzy grantu otrzymali nagrodę zespołową Ministra Zdrowia I stopnia.

W latach 1996-1998 Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu uczestniczył w europejskim programie „European Concerted Action AHEAD (Advancement of Hearing Assessment Methods and Devices), którego celem było wypracowanie wspólnego europejskiego stanowiska dotyczącego badań przesiewowych słuchu u noworodków. W roku 1998 został podpisany w Mediolanie konsensus dotyczący powszechnych badań przesiewowych słuchu u noworodków w Europie, którego sygnatariuszem ze strony polskiej był prof. H. Skarżyński.

W latach 1998-2001 w ramach Rządowego Programu Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem, finansowanego przez PFRON, w którym wzięło udział kilkadziesiąt ośrodków z całego kraju, upowszechniano i wdrażano badania przesiewowe słuchu. Tworzono również zaplecze diagnostyczne, lecznicze i rehabilitacyjne. W ramach badań koordynowanych przez Instytut, w których uczestniczyło 70 ośrodków, przebadano ponad 60 000 noworodków i niemowląt.

W roku 1999 zespół Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu we współpracy z Brigham Young University ze Stanów Zjednoczonych przeprowadził badania przesiewowe słuchu w różnych regionach kraju na grupie ok. 6 000 dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, które wykazały, że u co 5. dziecka w wieku 6-19 lat występują różnego rodzaju problemy związane ze słuchem.

W latach 2000-2006 w ramach różnych programów realizowanych przez IFPS we współpracy z kilkudziesięcioma ośrodkami z całego kraju (m.in. Program Ministerstwa Zdrowia Opieki nad Osobami z Uszkodzeniami Słuchu w Polsce, program MRKCh, program MENiS) opracowano nowoczesne narzędzia multimedialne do badań przesiewowych słuchu („Słyszę…”, Audiometr AS), przeszkolono ponad 3 500 osób w zakresie badań przesiewowych z zastosowaniem programu „Słyszę…”. Wykonano ogółem ponad 280 000 badań przesiewowych słuchu.

Mając w perspektywie prezydencję Polski w Radzie Unii Europejskiej, Instytut zorganizował w 2007 roku, w Parlamencie Europejskim w Brukseli wystawę „Słyszę-widzę-mówię – podstawą komunikacji i integracji młodego pokolenia Europy”. Była to okazja do pokazania wieloletniego dorobku Instytutu oraz zaprezentowania multimedialnych programów telemedycznych do powszechnych badań słuchu, wzroku i mowy. Prof. Bronisław Geremek, otwierając wystawę Instytutu w Parlamencie Europejskim, mówił, że z ogromną radością wita Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Parlamencie Europejskim.

Od 2007 r. realizowany był w Warszawie program badań przesiewowych słuchu u dzieci klas VI, przy czym od 2011 r. obejmuje on również dzieci z klas pierwszych. W dotychczasowych programach uczestniczyło ok. 123 000 dzieci. Zaburzenia te, nawet jeśli są niewielkie, mogą mieć negatywny wpływ zarówno na rozwój komunikacji językowej, jak i rozwój ogólny dziecka, w tym jego wyniki w nauce. Im wcześniej zostaną one wykryte, tym większa jest szansa na ich skuteczne wyleczenie.

W latach 2007-2010 realizowano również programy badań przesiewowych we współpracy z samorządami różnych gmin i małych miast. W programach tych wzięło udział ponad 10 000 dzieci.

Wysoki odsetek dzieci z wynikami wskazującymi na obecność zaburzeń przewodzeniowych, ślimakowych lub centralnych, uzyskany w programie, potwierdza wyniki wcześniejszych badań, a tym samym skalę problemu zaburzeń słuchu u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Należy podkreślić, że skala problemu, jeżeli chodzi o odsetek dzieci z zaburzeniami słuchu, jest znacznie większa niż u noworodków, u których liczba wrodzonych zaburzeń słuchu wynosi 1-2 na 1000 urodzeń.

W roku 2008 opracowano nowoczesne narzędzie multimedialne do badań przesiewowych pod nazwą Platforma Badań Zmysłów oraz wdrożono lokalne programy badań przesiewowych, w ramach środków Ministerstwa Edukacji Narodowej, w oparciu o ok. 500 poradni psychologiczno-pedagogicznych w całym kraju.

Wieloletnie starania i osiągnięcia zespołu Instytutu zostały zauważone i docenione w Europie. Zgłoszony i koordynowany przez prof. H. Skarżyńskiego, we współpracy z Departamentem Matki i Dziecka w Ministerstwie Zdrowia, temat „Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci z zaburzeniami komunikacyjnymi” został przyjęty jako priorytet z obszaru zdrowia publicznego na czas prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej. John Dalli, Komisarz europejski ds. zdrowia i ochrony konsumentów w Komisji Europejskiej w owym czasie, wyraził duże zadowolenie z wyboru właśnie tego zagadnienia na priorytet prezydencji i zapewnił o swoim poparciu dla promowania i wdrażania programów badań przesiewowych słuchu, wzroku i mowy w całej UE.

W trakcie półrocznej prezydencji udało się zwrócić uwagę polityków i przedstawicieli instytucji państw członkowskich oraz instytucji unijnych na skalę występowania problemu zaburzeń słuchu, wzroku i mowy wśród dzieci w Europie, na konsekwencje nieleczenia tych zaburzeń, a także wskazać rozwiązania, które pozwalają na ograniczenie występowania tego zjawiska. Jako najskuteczniejsze wskazane zostały powszechne programy badań przesiewowych u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Wynikiem prac zespołu IFPS i negocjacji prowadzonych podczas prezydencji było przyjęcie przez Ministrów Zdrowia wszystkich krajów Unii Europejskiej, podczas posiedzenia Rady EPSCO w dniu 2 grudnia 2011 r. w Brukseli, Konkluzji Rady UE nt. wczesnego wykrywania i leczenia zaburzeń komunikacyjnych u dzieci, z uwzględnieniem zastosowania narzędzi e-Zdrowia i innowacyjnych rozwiązań (2011/C 361/04). Było to kluczowe wydarzenie kończące działania realizowane podczas prezydencji Polski w Radzie UE w zakresie zagadnienia wyrównywania szans dzieci z zaburzeniami komunikacyjnymi, stanowiącego integralną część priorytetu z obszaru zdrowia publicznego. Działania te koordynowane były przez prof. H. Skarżyńskiego i realizowane przez zespół Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu we współpracy z Departamentem Matki i Dziecka Ministerstwa Zdrowia.

Wynegocjowana podczas posiedzeń Grupy Roboczej ds. Zdrowia Publicznego, a następnie przyjęta w Brukseli Konkluzja jest dokumentem, który zwraca uwagę społeczną na problem zaburzeń komunikacyjnych oraz ich konsekwencje dla prawidłowego rozwoju intelektualnego i emocjonalnego dzieci, co w następstwie ma wpływ na ich sytuację społeczną i ekonomiczną w życiu dorosłym. Konkluzja zachęca przedstawicieli rządów w krajach członkowskich UE oraz odpowiednie instytucje do podjęcia działań na rzecz wykrywania i leczenia zaburzeń słuchu, wzroku i mowy u dzieci, m.in. poprzez skuteczne i ekonomicznie uzasadnione programy badań przesiewowych oraz wykorzystanie możliwości, jakie dają nowoczesne technologie i narzędzia e-zdrowia. Podkreśla rolę prewencji, monitorowania, a także aktywnego zaangażowania rodziców, opiekunów i nauczycieli. Konkluzja kładzie także nacisk na wzmocnienie współpracy międzynarodowej w obszarze zaburzeń komunikacyjnych. Zachęca też państwa członkowskie i Komisję Europejską do uwzględnienia tematu zaburzeń komunikacyjnych, w szczególności w odniesieniu do schorzeń wymagających szczególnej koncentracji wiedzy, doświadczenia, zasobów w procesie prac nad Europejskimi Sieciami Referencyjnymi przewidzianymi w Dyrektywie UE w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej.

Niepowtarzalny klimat dla prac służących przygotowaniu i przyjęciu Konkluzji Rady UE został stworzony w miesiącach poprzedzających prezydencję Polski w Radzie UE. Zainicjowana przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu współpraca z ekspertami reprezentującymi europejskie środowiska audiologów, otolaryngologów, okulistów, foniatrów i terapeutów mowy, została przypieczętowana podpisaniem – z inicjatywy prof. H. Skarżyńskiego i w związku z realizacją priorytetu polskiej prezydencji – w Warszawie w dniu 22 czerwca 2011 r. dwóch Europejskich Konsensusów Naukowych.

Przyjęcie Konsensusów miało miejsce podczas 10. Kongresu Europejskiej Federacji Towarzystw Audiologicznych EFAS, zorganizowanego przez zespół Instytutu. Kongres ten po raz pierwszy odbył się w Polsce. Wzięło w nim udział 870 osób (to rekord w historii europejskich spotkań audiologów).

Pierwszy z Konsensusów pn. „Badania przesiewowe słuchu u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym” został podpisany przez 35 reprezentantów 27 krajów, natomiast drugi konsensus pn. „Badania przesiewowe słuchu, wzroku i mowy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym” podpisali przedstawiciele w/w środowisk naukowych. To międzynarodowe wsparcie naukowe, w niespotykanej skali i zasięgu, było i jest niezwykle ważne dla kolejnych działań tworzenia programów oraz projektów na skalę europejską i przy wsparciu instytucji państwowych oraz unijnych. Przyjęcie przez środowiska europejskie Konsensusu Naukowego na temat badań przesiewowych słuchu, wzroku i mowy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym było bardzo ważnym wydarzeniem. Ten dokument był wyjątkowo ważny w kontekście polskiej prezydencji.

Światowe Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu od wielu lat prowadzi także szeroką współpracę naukowo-kliniczną z ośrodkami medycznymi niemal ze wszystkich kontynentów. Idea badań przesiewowych słuchu u dzieci promowana jest przez zespół Światowego Centrum Słuchu IFPS nie tylko w Europie, ale także w wielu innych krajach i regionach świata. Szczególnie dotyczy to krajów rozwijających się, charakteryzujących się niższym poziomem rozwoju medycyny i profilaktyki, które najwięcej mogą skorzystać z przekazywanej im przez polskich specjalistów z Instytutu wiedzy, doświadczeń oraz najlepszych praktyk. W wyniku współpracy pomiędzy IFPS i lokalnymi instytucjami oraz centrami medycznymi, pilotażowe badania przesiewowe słuchu w szkołach zorganizowane zostały również m.in.: w Mołdawii, Rumunii, na Syberii Zachodniej, na Ukrainie, w Tadżykistanie, Kirgistanie, Azerbejdżanie, Armenii, a także w Senegalu, Nigerii, Rwandzie i Wybrzeżu Kości Słoniowej.

W ciągu ostatnich lat konsekwentnie rozwija się współpraca IFPS z jednostkami medycznymi z krajów Azji Środkowej i Afryki. Dotychczas odbyło się szereg dwustronnych konferencji naukowych, a lekarze – otolaryngolodzy i audiolodzy – z tych krajów mieli możliwość uczestniczenia w konferencjach, szkoleniach i stażach organizowanych w Światowym Centrum Słuchu IFPS w Kajetanach.

Jakie są najciekawsze wyniki dotychczasowych badań w Polsce?

Przede wszystkim mamy potwierdzenie dużej skali zaburzeń słuchu u dzieci w wieku szkolnym. Ok. 14% dzieci ma problemy z przewodzeniem dźwięku lub zaburzenia odbiorcze. Poza tym dowiedzieliśmy się, że:

• w grupie dzieci zakwalifikowanych przez lekarzy na badania kontrolne tylko 28% rodziców wskazało na problemy związane ze słuchem u swoich dzieci
• tylko 27% z grupy dzieci zakwalifikowanych na badania kontrolne miało wcześniej wykonane badanie słuchu
• mniej niż połowa rodziców dzieci, u których wynik badania przesiewowego wskazywał na znaczny niedosłuch (wymagający protezy słuchowej) zauważyła u swoich dzieci problemy ze słuchem
• dwukrotnie więcej rodziców zauważyło u swoich dzieci problemy ze słuchem
• w przypadkach niedosłuchów obustronnych niż w przypadku zaburzeń jednostronnych.
• dzieci z niedosłuchem znacznego stopnia trzykrotnie częściej proszą o powtórzenie pytań lub wskazują na problemy związane ze zrozumieniem informacji niż dzieci niewielkim niedosłuchem
• ponad dwukrotnie częściej dzieci z nieprawidłowym wynikiem badania przesiewowego słuchu wskazują, że mają problemy ze zrozumieniem nauczyciela stojącego przy tablicy niż dzieci o słuchu normalnym
• w grupie dzieci z wynikiem badania przesiewowego wskazującym na niedosłuch średni lub znaczny, odsetek odpowiedzi, że nie dziecko nie słyszy tego, co mówi nauczyciel wzrasta czterokrotnie
• ponad 13% dzieci zgłosiło rodzicom lub opiekunom występowanie stałych lub okresowych szumów usznych
• dzieci z nieprawidłowym wynikiem badania przesiewowego dwukrotnie częściej osiągają słabe i bardzo słabe wyniki w nauce niż dzieci ze słuchem prawidłowym
• dzieci ze znacznym niedosłuchem dwukrotnie rzadziej osiągają dobre wyniki w nauce oraz trzykrotnie częściej bardzo słabe w porównaniu z dziećmi o słuchu normalnym.

Poza tym, dysponując wynikami badań analogicznych wiekowo populacji dzieci z terenów zurbanizowanych i z terenów wiejskich, stwierdziliśmy podobną skalę zaburzeń, przy czym u dzieci z obszarów wiejskich główna przyczyny zaburzeń słuchu są niewątpliwie związane z zaniedbaniami stanu zdrowia i brakiem doświadczenia u dorosłych (tak rodziców, jak i ich pedagogów szkolnych) w odpowiednio wczesnym dostrzeżeniu objawów zaburzeń słuchu u dzieci, zwłaszcza u uczniów rozpoczynających edukację wczesnoszkolną.

Zachowanie dzieci z zaburzeniami słuchu

Zaburzenia słuchu mogą zostać wykryte zaraz po urodzeniu lub w późniejszym okresie życia dziecka. Dlatego tak ważna jest jego stała obserwacja. Jak reaguje w codziennych warunkach na różne dźwięki. Rodzice i najbliższe otoczenie może przyczynić się do wczesnego, szybkiego rozpoznania wady i jej skorygowanie. Jeżeli dziecko nie reaguje na to – co dzieje się w otoczeniu, nadsłuchuje, prosi o powtórzenie pytania, odpowiada nieadekwatnie na to – o co pytamy lub o co prosimy. Powinniśmy zwracać uwagę gdzie dziecko siada przed telewizorem, jak słucha i czy jest w stanie powtórzyć fragmenty czytanej na przykład bajki. Każda uwaga, że dziecko nie jest dobrze zorientowane, co się wokoło niego dzieje powinna być sygnałem by przeprowadzić właściwą obiektywną diagnostykę pod katem wykrycia wady słuchu.

Nawet zwykłe infekcje mogą prowadzić do różnych uszkodzeń słuchu. Najczęściej powodują zmiany obrzękowe i wysiękowe w górnych drogach oddechowych, a następnie w uszach środkowych. Nieleczone, lub nieleczone właściwie prowadzą do zmian zarostowych i utrwalania się uszkodzeń słuchu oraz kolejnych następstw wymagających leczenia operacyjnego. Są również infekcje wirusowe, po których dochodzić może do trwałego uszkodzenia całkowitego lub częściowego słuchu. Takim przykładem spotykanym również obecnie są infekcje spowodowane wirusem świnki.

Ważne jest, aby nie lekceważyć niepokojących objawów. Nie traktować zwykłego kataru jako infekcji banalnej. Infekcji, która i tak sama przechodzi. Tak też czasami jest, ale zmiany wysiękowe, które pozostaną po ustąpieniu ”zwykłego zakażenia” w późniejszym czasie powoli prowadzą do pogarszania się słuchu. Ten okres utajenia pierwszych objawów nie zawsze jest zauważalny dla otoczenia. Bywa, że po kilku miesiącach a nawet 1-2 latach dochodzi do rozpoznania zmian wysiękowych w przestrzeniach ucha środkowego. Wtedy leczenie jest znacznie trudniejsze i często są obserwowane nawroty. Poważnym problemem, który jest następstwem nawracających infekcji jest przerost migdałka gardłowego i migdałków podniebiennych. Prowadzi to z kolei do zaburzeń oddychania przez nos i przyczynia się do kolejnych infekcji, zaburzeń zgryzu oraz ciągłego zmęczenia takich dzieci. Możemy zmniejszyć ryzyko nie wysyłając zakażonych, nie do końca wyleczonych dzieci do przedszkola, do szkoły oraz ograniczając ich pobyt w dużych zbiorowościach ludzkich.

Oczywiście, że nie zawsze potrzebne jest leczenie operacyjne. Zwłaszcza wtedy – gdy wada jest wykryta wcześnie. Jeżeli u dzieci rozpoczynających obowiązek szkolny różne zaburzenia słuchu spotykamy prawie u 20% to w tej grupie dominują następstwa infekcji górnych dróg oddechowych. Jeżeli te infekcje będą leczone właściwie, jeżeli będziemy przestrzegali znanych zasad higieny to leczenie operacyjne uszu nie będzie konieczne. Są różne wady, kiedy nie słyszy nasze dziecko wszystkiego i trzeba poziom docierającego do nich dźwięku wzmocnić aparatem słuchowym. Wtedy nie będzie konieczna operacja. Ale jeżeli już są wskazania do leczenia operacyjnego to wybór i zastosowanie odpowiedniej metody pozwala uzyskać dobre i bardzo dobre, trwałe efekty. Tu pragnę podkreślić, że polskie dzieci mają dostęp do najnowszych rozwiązań technologicznych, do skutecznych terapii często jako jedne i z pierwszych czy wręcz pierwsze w świecie.

Problemy ze słuchem u osób starszych – popraw jakość życia

Na początku XX wieku o funkcjonowaniu człowieka i jego pozycji w społeczeństwie decydowały w ponad 90 proc. umiejętności manualne, obecnie o tym wszystkim decyduje zdolność komunikacji. Dobry słuch jest do niej niezbędny. Starzejące się społeczeństwa, zwłaszcza zachodnie, mają bowiem coraz większe problemy z różnymi częściowymi ubytkami słuchu. Tymczasem jedną z podstaw rozwoju współczesnego społeczeństwa jest postęp w kontaktach międzyludzkich, dostęp do informacji oraz ich wymiana.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) starość rozpoczyna się w 60. r.ż. Od tego momentu, zgodnie z definicją WHO, następują po sobie trzy okresy, jest to: wczesna starość (60-74 lata), późna starość (75 do 89 lat) oraz długowieczność (powyżej 90 lat).

Starzenie się organizmu człowieka to proces nieuchronny, nieodwracalny i stale postępujący. Dotyczy całego, bez wyjątku, organizmu. Nie omija również narządu słuchu. Dotyczy wszystkich organów i układów. To proces nieuchronny, nieodwracalny i stale postępujący znany od dziesięcioleci, ale następstwa niedosłuchu są odczuwalne coraz bardziej od 20-30 lat wraz z rozwojem współczesnych społeczeństw i potrzebą swobodnej komunikacji. Po 65. roku życia ma je około 50%, a po 70. roku życia już 75% osób. Mówimy o takich problemach, które mają wpływ na codzienny kontakt z otoczeniem. Niestety powiększa się grupa osób, których słuch w zakresie niskich częstotliwości jest dobry, ale w zakresie wysokich pojawiają się nawet głębokie uszkodzenia z częściową głuchotą włącznie. To powoduje, że coraz gorzej rozumieją mowę. – Pacjenci mający klasyczną odmianę częściowej głuchoty są w stanie zrozumieć zaledwie około 10-15% słów. Takie osoby bardzo często nie są w stanie normalnie porozumiewać się z bliskimi oraz podczas codziennej aktywności z otoczeniem. Mają problem z załatwieniem swoich spraw urzędowych, zrobieniem zakupów, pójściem do lekarze czy do apteki. Jednak problemy ze słuchem to nie tylko utrudniona komunikacja z innymi ludźmi. U osób starszych z lekkim niedosłuchem dwukrotnie, ze średnim niedosłuchem trzykrotnie, a z głębokim niedosłuchem aż pięciokrotnie zwiększa się prawdopodobieństwo zachorowania na depresję. Coraz częściej obserwujemy wycofywanie się lub izolację. U takich osób częściej diagnozuje się zaburzenia pamięci, zaburzenia funkcji poznawczych, chorobę Azlheimera. Ponad 60% z nich skarży się na przemijające lub stałe szumy uszne. Jesteśmy starzejącym się społeczeństwem. Zatem rośnie grupa seniorów i skala problemu. Tym problemom można najczęściej zaradzić, wykorzystując zdobycze najnowszej technologii.

Słuch Polaków

Niestety słyszymy coraz gorzej. Jednym z priorytetowych działań zespołu specjalistów z Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu jest program badań przesiewowych słuchu u dzieci w różnym wieku oraz seniorów. Już w latach 1993 – 98 u noworodków i niemowląt, od 1999 roku u dzieci starszych nasz zespół, we współpracy z licznymi ośrodkami krajowymi i zagranicznymi, IFPS stworzył podwaliny pod programy badań przesiewowych. Wczesne wykrywanie zaburzeń słuchu u dzieci, młodzieży i osób dorosłych, niezależnie od wieku, ma ogromne znaczenie dla wczesnego wdrożenia programu wczesnej interwencji, którego celem jest usprawnienie procesu komunikacji. Specjaliści z Instytutu mają tego pełną świadomość i dlatego od samego początku działalności jednym z priorytetów aktywności naukowej i organizacyjnej były programy przesiewowych badań słuchu. Niezmiernie ważna jest wczesna diagnostyka i leczenie dziecka z zaburzeniami słuchu.

Skala problemu zaburzeń słuchu znacznie wzrasta wraz z wiekiem. W okresie noworodkowym problem wrodzonych zaburzeń słuchu dotyczy od 1 do 2 dziecka na 1000 urodzeń, w wieku szkolnym różne zaburzenia słuchu dotyczą już co 5-6 dziecka, natomiast u osób starszych nawet ponad 75%. Zatem w wieku szkolnym różne problemy ze słuchem ma nawet 20 procent dzieci! Coraz częściej leczone są następstwa zapalenia górnych dróg oddechowych, występuje też więcej alergii i odczuwalne są już skutki uboczne farmakoterapii, między innymi antybiotykoterapii. Pacjent nie ma infekcji, ale nasilają się zmiany wysiękowo-zarostowe w uszach środkowych.

Niepokoi fakt, że ponad 60% rodziców dzieci, u których stwierdzono jakiś niedosłuch, nie było świadomych istnienia problemu, a tylko 19% rodziców dostrzegło problemy ze słuchem u swoich dzieci. Niestety jesteśmy starzejącym się społeczeństwem, a grupa senioralna w naszym kraju stale się powiększa.

W przypadku osób dorosłych badania przesiewowe powinny się odbywać co 5 lat po ukończeniu 50 r.ż., następnie od 60 r.ż. co 3 lata. Jednak bardzo niepokojący jest fakt, że w przypadku osób dorosłych, które powinny być bardziej świadome zagrożeń, jakie niesie wada słuchu, pomiędzy wystąpieniem pierwszych objawów utraty słuchu a konsultacją audiologiczną upływa od 15 do 20 lat. Dlatego od 2016 roku (z przerwą spowodowaną pandemią), z inicjatywy prof. Henryka Skarżyńskiego, zespół Światowego Centrum Słuchu, członkowie Komitetu Nauk Klinicznych PAN oraz eksperci z kilkunastu specjalności, realizują Wielospecjalistyczny Program Przeciwdziałania Chorobom Cywilizacyjnym i Wsparcia Zdrowia Polaków „Po Pierwsze Zdrowie”, docierając bezpośrednio do kilkunastu tysięcy osób we wszystkich regionach kraju. Jest to największy, profilaktyczny, wielospecjalistyczny program wspierania zdrowia Polaków, kształtujący postawy prozdrowotne oraz solidarność międzypokoleniową we wzajemnym wspieraniu zwłaszcza pokolenia seniorów. Organizatorzy liczą, że niezależnie od innych działań, to najmłodsi będą realnym sprzymierzeńcem i stymulatorem coraz powszechnych badań u ich rodziców, a zwłaszcza babć i dziadków.

Obecnie Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu jest liderem promującym najnowsze rozwiązania technologiczne i organizacyjne jako przedstawiciel Europy w świecie oraz w międzynarodowej czołówce krajów, które realizują badania przesiewowe słuchu.