Nowe technologie – unikatowe na skalę światową rozwiązania w zakresie telerehabilitacji, telefittingu oraz wykorzystania funkcjonalnego rezonansu magnetycznego

Osiągnięcie korzyści słuchowych po zabiegu wszczepienia implantu ślimakowego zależy w znacznym stopniu od długofalowej, dobrze zorganizowanej i skoordynowanej opieki medycznej i rehabilitacyjnej. Jednym z ważniejszych etapów tego procesu jest dobór parametrów stymulacji elektrycznej nerwu słuchowego do potrzeb pacjenta, dokonywany zgodnie z opracowaną w Instytucie, wysokospecjalistyczną procedurą dopasowania systemu implantu ślimakowego. Bardzo istotne jest zapewnienie rehabilitacji logopedycznej oraz przeprowadzanie według potrzeb konsultacji pedagogicznych i psychologicznych.

Konsultacje i badania, wchodzące w skład procedury rehabilitacji słuchowej pacjentów implantowanych, odbywają się w trakcie osobistych wizyt pacjenta w Kajetanach. W zależności od okresu, jaki upłynął od operacji, sesje takie muszą odbywać się z różną  częstotliwością – od trzech do dwunastu rocznie. W pierwszym roku częstotliwość jest większa, w następnych zależy od postępów  w rehabilitacji słuchowej. Opieka w Instytucie uzupełniana jest terapią logopedyczną także w lokalnych jednostkach w miejscu zamieszkania pacjenta. Często jednak ograniczony przepływ informacji od miejscowego logopedy uniemożliwia zastosowanie spójnej terapii oraz wykorzystanie wyników ośrodków lokalnych w dopasowaniu systemu implantu ślimakowego. Często konieczność wizyt w Warszawie wiąże się z odbyciem długiej i czasochłonnej podróży z miejsca zamieszkania do kliniki i z powrotem tego samego dnia. Pacjent, a najczęściej jest to małe dziecko, przybywający na wizytę jest zmęczony podróżą, co niekorzystnie odbija się na jego możliwościach skupienia się i wiarygodnego wykonania badań. To z kolei negatywnie odbija się na efektywności prowadzonej terapii logopedycznej i powoduje, że informacje uzyskane od niego podczas badań i konsultacji są obarczone znaczącym błędem. Skutkiem tego dopasowanie systemu implantu ślimakowego na podstawie wyników tych badań może także być obarczone błędem. Konieczność przyjazdu pacjenta do naszego ośrodka związana jest także z kosztami podróży, które w wielu przypadkach są dużym obciążeniem dla jego rodziny.

Aby niwelować te wszystkie niedogodności, ograniczyć koszty opieki medycznej i edukacyjnej nad dzieckiem z inicjatywy prof. H Skarżyńskiego powstała Domowa Klinika Rehabilitacji. W trakcie realizacji tej idei opracowano i wydano różnego typu materiały przygotowywane z myślą o rodzicach, którym czasami bardzo trudno jest zostawić pracę, dom i inne obowiązki i regularnie odwiedzać specjalistów w poradniach. Domowa Klinka Rehabilitacji w swoich założeniach wspiera proces przywracania zdrowia młodym pacjentom.

Rozwój technologii teleinformatycznych oraz kilkunastoletnie doświadczenie pracowników Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu w organizacji i prowadzeniu opieki pooperacyjnej stało się istotnym impulsem do podjęcia inicjatywy służącej rozszerzeniu działań zespołu specjalistów zaangażowanych w proces terapii pacjentów implantowanych w Polsce, dzięki czemu powstał unikatowy w skali kraju System telerehabilitacji. Możliwość zastosowania połączenia internetowego do zdalnego przeprowadzenia badań i konsultacji oraz do dopasowania systemu implantu ślimakowego umożliwia pacjentowi odbycie wizyty we współpracującym z Instytutem ośrodku bliższym jego miejscu zamieszkania. Specjaliści z Instytutu, przy pomocy przeszkolonej kadry z ośrodka, mogą przeprowadzić wszystkie niezbędne badania, pomiary i konsultacje, a inżynier kliniczny, przebywając w swoim gabinecie w Kajetanach, może przejąć kontrolę nad zdalnym komputerem i przeprogramować procesor mowy pacjenta na podstawie wyników pomiarów.

Najważniejsze idee Systemu telerehabilitacji słuchowej obejmują:

– wszechstronną pomoc pacjentom po przebytej operacji wszczepienia implantu ślimakowego w różnym wieku w ramach ujednoliconej i kompleksowej opieki uwzględniającej specyficzne potrzeby i możliwości tej grupy osób;

• koordynację zadań procesu rehabilitacji służących przywróceniu pacjentom możliwości słuchowego odbioru, porównywania i rozpoznawania bodźców akustycznych, a dzięki systematycznemu treningowi – budowanie lub odtwarzanie możliwości podejmowania komunikacji słownej, której zaburzony rozwój spowodowany jest ubytkiem słuchu;
• wykorzystanie wiedzy, doświadczenia i osiągnięć multidyscyplinarnego zespołu specjalistów w celu powoływania i realizacji skutecznych programów terapii, oddziaływania na otoczenie pacjenta, pomoc w edukacji i/lub aktywizacji zawodowej;
• rozpowszechnianie wiedzy na temat stosowania Systemów Implantów Ślimakowych.

Pierwsze prace badawcze nad systemem zdalnego przeprowadzenia badań, konsultacji i dopasowania systemu implantu ślimakowego zostały podjęte w 2005 roku. Tak powstał telefitting. W 2007 roku ta nowa metoda została wdrożona do praktyki klinicznej. Bardzo dobre rezultaty stosowania jej  podczas wdrożenia pilotażowego zaowocowały powstaniem w 2009 roku nowej inicjatywy – Ogólnopolskiej Sieci Telerehabilitacji Słuchowej, obejmującej docelowo 20 ośrodków położonych na terenie kraju. Projekt uzyskał wsparcie ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego.

Ogólnopolska Sieć Telerehabilitacji Słuchowej wykorzystuje najnowocześniejsze oprogramowanie i sprzęt wideokonferencyjny oraz unikalną, wysokospecjalistyczną procedurę doboru parametrów stymulacji elektrycznej. Umożliwia współpracę specjalistów wielu dziedzin: inżynierów klinicznych, lekarzy, logopedów, psychologów w celu zapewnienia pełniejszej opieki pooperacyjnej pacjentom po wszczepieniu implantu ślimakowego.

Opracowana metoda oraz rezultaty jej wdrożenia były prezentowane na najważniejszych krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych oraz targach dotyczących nowoczesnej technologii. Ogólnopolska Sieć Telerehabilitacji Słuchowej uzyskała wiele prestiżowych nagród, w tym Złote Medale na targach innowacj Brussels Innova w Brukseli w 2008 roku, Concours Lepine w Paryżu w 2009 roku oraz tytuł Lidera Innowacji na targach Intarg w Katowicach w 2010 roku. W czerwcu 2010 roku, w Waszyngtonie, uzyskała nagrodę 21st Achievement Award w kategorii Healthcare w konkursie The Computerword Honors Program. W 2010 roku do Sieci włączony został pierwszy ośrodek zagraniczny w Odessie na Ukrainie.  Współczesne zastosowanie telemedycyny w codziennej praktyce oznacza wielkie korzyści i zdecydowanie mniejsze koszty długotrwałej rehabilitacji słuchu i mowy w różnych stanach chorobowych uszu.

Otwarte w 2009 roku naukowe Centrum Obrazowania Biomedycznego jest pierwszym w Polsce ośrodkiem, w którym prowadzone są badania naukowe i kliniczne z zastosowaniem nowoczesnych metod obrazowych, takich jak funkcjonalny rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Centrum zostało wyposażone w skaner rezonansu magnetycznego 3T – ogromny magnes, który wytwarza pole o natężeniu 3 Tesli, czyli 100 tys. razy większe niż pole magnetyczne Ziemi. Pozwala on nie tylko na badanie morfologii mózgu, ale też – dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu – umożliwia badanie jego czynności (fMRI – funkcjonalny rezonans magnetyczny) oraz analizę przebiegu połączeń nerwowych w mózgu (badania tensora dyfuzji – DTI). Nowoczesne techniki obrazowania pozwalają na lepsze poznanie mechanizmów rozwoju wielu schorzeń oraz na opracowanie nowych metod leczenia.

Technika fMRI pozwala obserwować czynności zachodzące w mózgu w sposób pośredni – w miejscu, w którym neurony nasilają pracę wzrasta ukrwienie tkanki nerwowej i zużycie tlenu, a to jest rejestrowane przez skaner. Badanie fMRI różni się od standardowego rezonansu tym, że pozwala uzyskać nie kilka obrazów dobrej jakości, ale rodzaj „filmu” o tym, co się w mózgu dzieje.

Dzięki tej metodzie można lepiej zrozumieć, jakie funkcje pełnią poszczególne obszary mózgu – kora słuchowa, czuciowa, wzrokowa, ruchowa. Do badań tego typu wykorzystuje się szereg urządzeń wspomagających stymulację pacjenta w czasie testu. Na przykład, do stymulacji słuchowej służą specjalne słuchawki piezoelektryczne, można stymulować czuciowo, motorycznie albo podawać różne zapachy przez rurkę czy pobudzać zmysł smaku.

Przy pomocy fMRI można też np. oceniać skuteczność działania leków w różnych chorobach, jak nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD). Ta nieinwazyjna metoda pozwala wyznaczyć wszystkie miejsca w mózgu odpowiedzialne za procesy myślowe; pomóc w badaniach odporności na stres wśród żołnierzy czy pilotów; w rehabilitacji neurologicznej; w neuromarketingu; w badaniach zaburzeń mowy, pisania, widzenia, pamięci; badaniach procesów poznawczych i reakcji emocjonalnych; skutków uszkodzeń mózgu; wykrywaniu kłamstw. Można ją wykorzystać m.in. do sterowania urządzeniami elektronicznymi przy pomocy naszych myśli; do badań nad osobami łamiącymi prawo, psychopatami.

Nowoczesne techniki obrazowania pozwalają lepiej poznać mechanizmy rozwoju wielu schorzeń oraz opracować nowe metody leczenia. Pozwalają lepiej i bezpieczniej leczyć pacjentów.