Przegląd innowacyjnych rozwiązań stosowanych w różnych dziedzinach medycyny to główny punkt w programie organizowanej wspólnie przez Marszałka Senatu Stanisława Karczewskiego i prof. Henryka Skarżyńskiego, a odbywającej się 8 maja 2017 r. w Senacie RP, konferencji „Nowoczesne technologie medyczne i ich wpływ na codzienną praktykę kliniczną w polskiej służbie zdrowia”. Prace na temat nowatorskich metod przedstawili lekarze i naukowcy młodego pokolenia, którzy zdobywają wiedzę i doświadczenie w renomowanych ośrodkach naukowych i klinicznych u boku wybitnych lekarzy, uważanych za mistrzów w swoich dziedzinach. Organizatorzy postanowili oddać głos tym, którzy stoją na początku swojej drogi zawodowej, gdyż to oni będą w przyszłości kształtować obraz polskiej medycyny.

– Bardzo się cieszę, że spotykamy się w Senacie już po raz drugi i możemy rozmawiać o nowoczesności w medycynie. Wierzę, że prezentowane innowacyjne rozwiązania w wielu dziedzinach medycyny wejdą do praktyki medycznej polskich placówek służby zdrowia podobnie jak na przykład kiedyś w chirurgii zabiegi laparoskopowe. – mówił Marszałek Stanisław Karczewski, dziękując prof. Henrykowi Skarżyńskiemu za wspólną organizację konferencji.

Głównym celem debaty było pokazanie potencjału naukowego i klinicznego młodych naukowców, których projekty dotyczące zdrowia mają największe szanse na uzyskanie wymiernego wpływu na profilaktykę oraz wynikają z zastosowania innowacyjnych technologii, co prof. Henryk Skarżyński podkreślał w liście do rektorów wszystkich uczelni medycznych, dziekanów wydziałów lekarskich i dyrektorów medycznych instytutów badawczych, zwracając się z prośbą o „przedstawienie propozycji wybranej technologii lub programu oraz potencjalnego autora prezentacji, który mógłby ją indywidualnie lub w imieniu zespołu zaprezentować podczas tej konferencji”. Odpowiadając na ten list, wybitni naukowcy zaproponowali listę innowacyjnych rozwiązań oraz wytypowali specjalistów, których osiągnięcia uważają za znaczące.

– Goszcząc Państwa w Senacie, nie sposób nie wspomnieć, że bardzo wiele decyzji związanych z polską służbą zdrowia to decyzje polityczne. To tutaj musimy często zdecydować, w jaką sferę życia publicznego skierować fundusze – mówił Marszałek Karczewski, otwierając tym samym debatę z udziałem młodych naukowców i lekarzy, polityków i dziennikarzy.

Podczas konferencji w Senacie Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu i Warszawski Uniwersytet Medyczny reprezentował dr hab. n. med. mgr zarz. Piotr H. Skarżyński (zgłoszony przez Komitet Nauk Klinicznych PAN), którego prezentacja poświęcona była „Badaniom przesiewowym pod kątem wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu na czterech kontynentach”. Poniżej publikujemy jej fragment:

Polskie tradycje dotyczące wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu w dużych populacjach sięgają prawie 25 lat. W 1993 r. doc. Maria Góralówna i ówczesny Specjalista Krajowy ds. Audiologii prof. Henryk Skarżyński rozpoczęli po raz pierwszy w Polsce na dużą skalę populacyjne badania przesiewowe pod kątem wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu u noworodków i niemowląt. Realizując następnie w latach 1995–1998 zadanie zlecone przez Ministra Zdrowia, wnieśli jeden z największych wkładów do podpisanego w Mediolanie Europejskiego Konsensusu Naukowego w tej sprawie. Na przełomie wieków z inicjatywy dyrektora Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu zostały podjęte badania przesiewowe dotyczące wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu i mowy, a wraz z ekspertami z dziedziny okulistyki również wzroku. W różnej formie dotyczyło to kilkunastu milionów badań z wykorzystaniem internetu w ponad 80 krajach. W kolejnych latach, 2008–2017, badania przesiewowe dotyczące dzieci szkolnych obejmowały roczniki 7-latków we wszystkich gminach wiejskich i małych miastach na terenie kraju, a we współpracy z samorządami, jak np. w Warszawie, dotyczyły badań 7- i 12-latków. Od wielu lat do chwili obecnej jednym z głównych partnerów Instytutu jest KRUS oraz Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Dzięki tej współpracy powszechnymi badaniami pod kątem wczesnego wykrywania wad słuchu kilkakrotnie objęto całe populacje 7-latków w wymienionych regionach Polski.

Od roku 2010 autor niniejszego doniesienia jest zaangażowany w szeroko rozumianą współpracę międzynarodową. Dzięki temu podczas polskiej prezydencji w Radzie UE doszło w 2011 r. do podpisania dwóch Europejskich Konsensusów Naukowych dotyczących wczesnego wykrywania zaburzeń słuchu, wzroku i mowy. Wzięły w tym udział europejskie towarzystwa naukowe audiologów, foniatrów, terapeutów mowy i grupa ekspertów z dziedziny okulistyki. Konsensusy zostały podpisane w Warszawie przez przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich UE. Ta inicjatywa, po uzyskaniu akceptacji i wsparcia przez Ministra Zdrowia, została przyjęta przez Parlament UE w postaci konkluzji pt. „Council Conclusions on Early Detection and Treatment of Communication Disorders in Children, Including the use of E-Health Tools and Innovative Solutions”. Zyskało to miano przedsięwzięcia międzynarodowego, w ramach którego misja europejska została przedstawiona na forach naukowych na wszystkich kontynentach. Autor doniesienia jest liderem grupy międzynarodowej, która sprawdzony model badań przesiewowych rozpoczęła praktycznie realizować w kilkunastu krajach: Europy południowej i wschodniej, Azji Środkowej i Syberii Zachodniej, Afryki Środkowo-Zachodniej i Środkowo-Wschodniej oraz Ameryki Południowej. W ten sposób misja polska, a następnie europejska, przyczyniła się do promocji osiągnięć polskiej nauki i medycyny na szeroką międzynarodową skalę. Umożliwiło to polskiej grupie inicjatywnej realizowanie misji medycznej, a jednocześnie wspieranie i pokazywanie różnych form współpracy z polskimi placówkami dyplomatycznymi oraz polskimi misjami katolickimi. Najbardziej odczuwalne było to w kilku krajach afrykańskich, gdzie napotkano szczególnie trud¬ne warunki wdrażania powszechnych programów badań przesiewowych. Polskie osiągnięcia w tym zakresie mają konkretne wartości naukowe, kliniczne, dydaktyczne i organizacyjne. Jednocześnie jest to pokaz możliwości współczesnej telemedycyny, której rola w prowadzeniu wszelkich programów profilaktycznych została zweryfikowana i bardzo dobrze udokumentowana. Podjęte w dużym wymiarze międzynarodowym działania pokazały współczesne możliwości uzyskania tzw. twardych dowodów, niezbędnych w kreowaniu polityki zdrowotnej w tym zakresie nie tylko poszczególnych państw na czterech kontynentach, lecz także Unii Europejskiej.

Komentarz red. Justyny Wojteczek z PAP: Niestety w naszym społeczeństwie nadal pokutuje pogląd, że wynik badania przesiewowego może być jedynie wyrokiem, więc najlepiej się nie badać i nie wiedzieć. To wielka szkoda, gdyż wczesne wykrycie choroby daje dużą większą szansę na wyleczenie, co w przypadku wad słuchu stwarza dziecku możliwości normalnego rozwoju.

Poniżej przedstawiamy wybrane zagadnienia z innych dziedzin medycyny, prezentowane podczas konferencji w Senacie RP.

Dr inż. Liliana Stolarczyk, Pracownia Dozymetrii i Kontroli Jakości w Centrum Cyklotronowym Bronowice, Instytut Fizyki Jądrowej PAN, wytypowana przez prof. Marka Jeżabka, dyrektora Instytutu Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk

Radioterapia protonowa wiązką skanującą – nowa technologia leczenia pacjentów onkologicznych

Radioterapia protonowa wiązką skanującą jest nową technologią umożliwiającą precyzyjne napromienianie nowotworów, przy możliwie najmniejszej ekspozycji zdrowych tkanek, co jest szczególnie ważne w leczeniu dzieci. W Centrum Cyklotronowym Bronowice w Krakowie, jako w jednym z pierwszych ośrodków w Europie, uruchomiono dwa nowoczesne stanowiska, na których od 2016 r. prowadzone jest regularne napromienianie pacjentów. Tak zaawansowana terapia wymaga ścisłej współpracy lekarzy i fizyków i jest znakomitym przykładem innowacyjnych rozwiązań w służbie zdrowia.

Komentarz red. Juliusza Bolka z „Polska the Times”: Jednym z największych problemów współczesnego społeczeństwa są choroby nowotworowe. Rozwiązania z dziedziny radioterapii protonowej pozwalają z tymi chorobami walczyć dużo precyzyjniej, a zatem skuteczniej.

Dr n. med. Bartłomiej Matejko, wytypowany przez prof. Tomasza Klupę, kierownika Pracowni Zaawansowanych Technologii Diabetologicznych Katedry Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Nowoczesne osobiste pompy insulinowe oraz systemy do ciągłego monitorowania glikemii: teraźniejszość i perspektywy leczenia pacjentów z cukrzycą

Terapia cukrzycy za pomocą osobistej pompy insulinowej, w porównaniu z innymi modelami insulinoterapii, zapewnia bardziej fizjologiczny rytm podawania insuliny i precyzyjniejsze dawkowanie tego hormonu zarówno między posiłkami, jak i w odpowiedzi na posiłek.Współczesne pompy insulinowe pozwalają na okresowe wstrzymywanie pracy pompy, czasową zmianę wlewu, a także zawierają narzędzia ułatwiające szacowanie dawki insuliny, potrzebnej w danym momencie pacjentowi.

Komentarz red. Jadwigi Kamińskiej z Dziennikarskiego Klubu Promocji Zdrowia: Precyzyjne pompy insulinowe to wielka nadzieja dla pacjentów. Wielu pacjentów z niecierpliwością czeka na tę swego rodzaju sztuczną trzustkę.

Dr n. med. Maciej Krasnodębski, wytypowany przez prof. Marka Krawczyka z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Innowacje w transplantologii – zastosowanie urządzenia do perfuzji wątroby

Przeszczepienie wątroby jest jedyną skuteczną formą leczenia dla chorych ze schyłkową lub ostrą niewydolnością wątroby i części chorych z niektórymi nowotworami wątroby. Niestety liczba oczekujących na przeszczep rośnie szybciej niż liczba dawców. Problemem nie jest jedynie brak narządów, lecz także ich jakość, na którą najbardziej wpływa stan dawcy przed pobraniem i czas zimnego niedokrwienia (czas, który jest liczony od momentu pobrania narządu do momentu reperfuzji po wykonaniu zespoleń naczyniowych). Urządzenie do perfuzji wątroby, umożliwiające przepływ przez pobrany narząd utlenowanego płynu/krwi, jest innowacyjną technologią, od niedawna dostępną w warunkach klinicznych. Dzięki perfuzji narządy pobrane od dawców wysokiego ryzyka mają dużo lepszą jakość. Dostęp do perfundowanej wątroby stwarza również unikalne warunki do prowadzenia badań naukowych.

Komentarz red. Juliusza Bolka z „Polska the Times”: Bohaterem jest lekarz, który przeszczepia wątrobę, ale żeby do tego doszło, potrzebne jest urządzenie, które spowoduje, że jak najwięcej pacjentów będzie miało szansę na przeszczep. Dlatego urządzenie do perfuzji wątroby to wielki sukces polskiej transplantologii.

Lek. med. Mateusz Szewczyk, wytypowany przez prof. Wojciecha Golusińskiego, kierownika Kliniki Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wielkopolskie Centrum Onkologii

Chirurgia robotowa w onkologii

Powikłania i niezadowalające wyniki leczenia chirurgicznego i radioterapii regionu głowy i szyi spowodowały, że zaczęto kwestionować obecnie obowiązujący standard leczenia raka głowy i szyi. W konsekwencji nastąpił rozwój technik minimalnie inwazyjnych, które podniosły komfort życia pacjenta z przyczyniły się do poprawy wyników leczenia onkologicznego. Przezustna chirurgia robotowa jest najnowocześniejszą metodą leczenia chirurgicznego w zakresie głowy i szyi, która pozwala chirurgom uzyskać bardzo dobry wgląd w pole operacyjne. Wczesne doniesienia dotyczące wyników leczenia onkologicznego u pacjentów po operacjach z wykorzystaniem technik robotowych przynoszą doskonałe wyniki – 80–90 proc. przeżyć 5-letnich.

Komentarz red. Henryka Szrubarza z Polskiego Radio Program 1: Wykorzystywanie robotów w chirurgii to nieunikniona przyszłość. Niestety Polska jest dopiero na początku tej drogi, a operacje przeprowadzane z wykorzystaniem robotów mają na razie charakter eksperymentu leczniczego. Możemy tylko apelować do decydentów, aby zabiegi te stały się standardowymi procedurami leczniczymi.

Dr hab. n. med. Maksymilian P. Opolski, wytypowany przez prof. Henryka Skarżyńskiego, przewodniczącego Komitetu Nauk Klinicznych PAN

Zastosowanie rozszerzonej rzeczywistości w planowaniu zabiegów kardiologii interwencyjnej

Innowacyjne rozwiązania w dziedzinie medycyny obrazowej i informatyki mają usprawnić wykonywanie zabiegów kardiologii interwencyjnej. Zalety rozszerzonej rzeczywistości to: połączenie świata realnego i wygenerowanego komputerowo, z wyszczególnieniem niedostępnych rutynowo danych obrazowych na temat struktury i czynności narządów wewnętrznych pacjenta, interaktywne w czasie i łatwe w obsłudze środowisko pracy oraz wielowymiarowość i transparentność wygenerowanych danych obrazowych. W 2015 r. autor wykładu przeprowadził pierwszy w świecie zabieg przezskórnego udrożnienia zamkniętej tętnicy wieńcowej wykonany na podstawie trójwymiarowego obrazu tomograficznego, wyświetlanego na ekranie okularów rozszerzonej rzeczywistości. Wydaje się, że rozszerzona rzeczywistość może w niedalekiej przyszłości zrewolucjonizować wykonywanie zabiegów kardiologicznych (szczególnie takich jak przezcewnikowa implantacja zastawki aortalnej, zamykanie uszka lewego przedsionka, przezskórna angioplastyka wieńcowa niedrożnych przewlekle tętnic wieńcowych czy przezskórne zabiegi strukturalne u chorych z wrodzonymi wadami serca), przyczyniając się zarówno do skrócenia czasu ich trwania, jak i zwiększenia poczucia bezpieczeństwa i komfortu pacjenta.

Komentarz red. Roszada Golańskiego z „Gazety Lekarskiej”: Przedstawiona nowoczesna technologia stwarza szanse dwóm grupom: pacjentom do przezcewnikowego wszczepienia zastawki aortalnej (w większości są to osoby po 80 r.ż.) oraz pacjentom z chorobą wieńcową, w przypadku których tradycyjne metody inwazyjne zawodzą. Dlatego należy ją w Polsce upowszechnić.

Lek. med. Anna Byszewska, wytypowana przez prof. Zofię Wańkowicz, przewodniczącą Rady Programowej Studium Doktoranckiego Wojskowego Instytutu Medycznego

Współczesne trendy w diagnostyce i chirurgii jaskry na podstawie doświadczeń kliniki

Jaskra dotyczy nawet 2 proc. naszej populacji, co oznacza, że na świecie jest około 60–70 mln chorych. Choroba polega na postępującym ograniczaniu peryferyjnego pola widzenia, aż do momentu zamknięcia całego pola widzenia. Wszystkie dostępne metody leczenia jaskry opierają się na zmniejszeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Jedną z najnowocześniejszych metod leczenia jaskry jest wszczepienie różnego rodzaju mikroimplantów. Jest to metoda znacznie ograniczająca czas zabiegu, mało inwazyjna i bardzo bezpieczna.

Komentarz red. Dariusza Dewilla z TVP3: Metoda oparta na zastosowaniu mikroimplantów jest najskuteczniejsza u pacjentów, którzy są we wczesnym stadium choroby. Cała nadzieja zatem już w lekarzach pierwszego kontaktu, którzy powinni dolegliwość zauważyć i odpowiednio pokierować pacjentem.