To jedna z najbardziej przykrych wad wymowy dotykająca ok. 1% ogółu ludności. Zwykle zaczyna się między 3 a 5 r.ż. Przejawia się zaburzeniami komunikacji słownej, trudnością w zachowaniu płynności mowy na skutek nadmiernych skurczów mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych.
Najczęściej oznacza to:

• powtarzanie (tata tata tata kupił mi mi),
• przeciąganie (czaaasami maaam kkkatar),
• pauzy (…..chcę …..oglądać ………telewizję),
• zatrzymanie toku mowy (pozwala na chwilę odpoczynku),
• wypełniacze, embołofrazje (ja yyyy kupię yyyy ten yyyy chleb),
• problemy z oddychaniem (częste wdechy, zachłystywanie się powietrzem),
• współruchy (obejmują oczy, wargi, nogi oraz inne części ciała),
• unikanie kontaktu wzrokowego.

Mianem jąkania określamy zwykle utratę kontroli nad wypowiedzią. Jest to usilna próba wypowiedzenia słów przy braku posłuszeństwa ze strony narządów artykulacyjnych, w odróżnieniu do zwykłej niepłynności, której doświadczamy wszyscy poprzez wahania i powtórzenia.
Osoby jąkające się unikają wypowiadania trudnych słów, wycofują się z pełnienia różnych ról społecznych i sytuacji zadaniowych, milczą w towarzystwie, więc często nie wiemy, że się jąkają. Początkowo jąkanie ma postać łagodną i osoba jąkająca się nie zawsze ma świadomość istnienia niepłynności mowy. W wyniku niekorzystnych warunków lub niewłaściwego zachowania otoczenia (rówieśnicy, rodzice) utrwala się ono, stając się poważnym problemem. Konieczność porozumiewania się jest odczuwana przez osoby jąkające się jako udręka, ciąg przykrych przeżyć. W konsekwencji pojawia się frustracja i lęk przed mówieniem. Obraz kliniczny jąkania jest zmienny i zależy od wielu czynników. Objawy mogą znikać lub ulegać złagodzeniu, bądź nasilać się w sytuacjach lękowych i chwilach silnego napięcia psychicznego (podczas mówienia w dużej grupie osób, w czasie rozmowy przez telefon) .
Większość jąkających się osób podziela opinię, że ukryte aspekty jąkania (lęk, zakłopotanie, zażenowanie, wstyd, napięcie) wpływają na utratę pewności siebie i wiary we własne możliwości.
Najtrudniejszy dla osoby jąkającej się jest strach przed wystąpieniem jąkania i przed reakcją otoczenia.
Na poziom lęku ma wpływ również to, jak osoba jąkająca się postrzega siebie. Im bardziej nasilone objawy jąkania, im bardziej osoba jąkająca się jest ambitna i zależna od opinii otoczenia, tym więcej zaniżonych aspiracji i nie podjętych działań. Milczenie wokół problemu jąkania w relacji z drugą stroną nie redukuje go, ale czyni jeszcze trudniejszym.

Jak pomóc osobie jąkającej się?

• Traktuj osobę jąkającą się jak partnera w rozmowie i uważnie go słuchaj.
• Zaakceptuj sposób wyrażania się osób jąkających się.
• Nie przerywaj i nie mów za osobę jąkającą się (to oznaka zniecierpliwienia i ubezwłasnowolnienia).
• Nie okazuj zdenerwowania, politowania i gniewu, pozwól skończyć wypowiedź.
• Utrzymuj kontakt wzrokowy w czasie rozmowy.

Dla rodziców i nauczycieli dzieci jąkających się

• Mów do dziecka powoli i spokojnie, aby nie stwarzać atmosfery pośpiechu.
• Nie wkraczaj w wypowiedź dziecka, każąc mu mówić powoli, brać oddech lub uspokajając je.
• Odwracaj uwagę dziecka od jego mówienia, szczególnie gdy ma trudności. Pozwól mu skończyć wypowiedź i następnie zainteresuj je tym, co nie sprawia mu kłopotu.
• Należy przyjąć epizody zacinania się jako coś naturalnego. Słuchaj, co dziecko mówi, a nie jak mówi. To pomoże dziecku jąkającemu się i będzie przykładem dla innych dzieci.
• Nie wykluczaj dziecka jąkającego z działań, w których trzeba mówić. Dla dobrego samopoczucia należy zachęcać do wspólnej recytacji, chóralnego czytania i śpiewu ( przy takich formach wypowiedzi jąkanie znika).
• Pomagaj dziecku w wyrabianiu poczucia własnej wartości, nie biorąc pod uwagę jego potknięć w mówieniu, a podkreślając inne działania, które dobrze wykonuje.
• Każdy nawet najmniejszy sukces ucznia z niepłynnością mowy odpowiednio pochwal i zachęć do dalszego działania.
• Oszczędzając psychikę dziecka z niepłynnością należy go równocześnie hartować, wycofując jednak natychmiast z tych sytuacji, którym dziecko nie może sprostać.

Dla osób jąkających się

• Dokładnie określ swój problem: co robisz, gdy się jąkasz, jak się zachowujesz, jakie są twoje myśli i uczucia.
• Staraj się zawsze mówić rozważnie, niezależnie od tego, czy jąkanie występuje, czy nie.
• Wszystkie zmiany w swoim życiu wprowadzaj powoli.
• Nie musisz ukrywać jąkania – to nie zaraźliwa choroba.
• Podejmuj ryzyko rozmowy.
• Jąkaj się otwarcie i nie staraj się ukrywać faktu, że jesteś osobą jąkającą się.
• Twoja otwarta postawa i pozytywny obraz własnej osoby pozwala uwolnić się od strachu.
• Próbuj mówić tak dużo i tak często, jak to jest możliwe.

„Lepiej mówić jąkając się niż milczeć płynnie”
Pamiętaj, że jąkasz się w dobrym towarzystwie:
Wergiliusz, Karol Darwin, Marilyn Monroe, Winston Churchill, Anthony Quinn, Łukasz Golec, Bruce Willis, Mike Tyson, Jurek Owsiak, Adam Michnik.

Pomoc pacjentom jąkającym się

Opracowaliśmy i wdrożyliśmy do praktyki klinicznej wielotorową terapię osób jąkających się.
Różnorodność czynników wpływających na powstawanie jąkania powoduje, że konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. Wszystkie osoby jąkające się poddawane są badaniu foniatrycznemu, ocenie logopedycznej, psychologicznej i pedagogicznej. Na podstawie wywiadu, przeprowadzonych badań lekarskich, wyników konsultacji specjalistów (wyniki testów), opracowywany jest indywidualny program rehabilitacyjny. Uwzględnia on szeroko rozumianą terapię logopedyczną usprawniającą płynność mowy pacjenta, psychoterapię, fizjoterapię, ćwiczenia relaksacyjne, rehabilitację foniatryczną i farmakoterapię. Ponadto u pacjentów z nieprawidłową uwagą słuchową stosuje się terapię Metodą Tomatisa (stymulację audio–psycho-lingwistyczną). Ważnym elementem terapii osób jąkających się jest metoda korekcji jąkania przy zastosowaniu Cyfrowego Korektora Mowy. Wyniki badań potwierdziły dużą skuteczność Cyfrowego Korektora Mowy w terapii osób jąkających.