Prawie każdy pacjent kwalifikowany do wszczepienia implantu zadaje w trakcie diagnozy przedoperacyjnej te same pytania: „Jak to będzie po operacji?”, „Jak będę słyszał?”. Ci, którzy mają świadomość, że implantacja niesie za sobą równocześnie konieczność rehabilitacji, pytają: „Jak się tego nauczę?”. Wszystkich pacjentów interesuje, na ile to nowe słyszenie będzie przypominało zapamiętane dźwięki. Dziesięć lat temu udzielenie odpowiedzi na to pytanie było dla nas, terapeutów, trudne. Wyobrażenie sobie dźwięków płynących przez implant przez osobę słyszącą było dość dowolne. W miarę zwiększającej się liczby osób korzystających z implantu odpowiedź na to pytanie stawała się bardziej precyzyjna. Wykorzystywano doświadczenia i relacje pacjentów dotyczące zaistnienia w nowym świecie dźwięków.
Pacjenci w swoich wypowiedziach potwierdzają, że już w pierwszym tygodniu podłączenia i ustawienia procesora mowy obserwowali reakcje na wiele dźwięków otoczenia i mowę. Z reguły są jednak zaskoczeni tym, co słyszą, porównują nowe słyszenie do dźwięków komputerowych lub źle ustawionego radia. Są jednak i tacy, którzy już w pierwszych dniach potrafią rozpoznawać otaczające dźwięki, a nawet wspierając się odczytywaniem z ust, rozumieć mowę.
Zmiany, jakie następują wraz z upływem czasu i kolejnymi sesjami dopasowania procesora mowy, dobrze charakteryzuje opinia jednej z naszych pacjentek. „Początkowo głosy wydawały mi się sztuczne, piskliwe, zupełnie niepodobne do tego, co sobie wyobrażałam. Ale w miarę jak oswajałam się ze słyszeniem przez implant oraz w miarę coraz dokładniejszego, czulszego dostrajania implantu, dźwięki są coraz lepsze, dobrze się czuję w otoczeniu wszystkich głosów, wydają mi się naturalne. Po każdym nowym ustawieniu potrzebuję dnia, dwóch, żeby się przyzwyczaić, ale potem jest dobrze. Przez całe lata nosząc aparaty słuchowe, coraz silniejsze, wydawało mi się, że lepiej już nie mogę słyszeć. Ale aparaty jedynie pogłaśniały mowę i inne dźwięki, natomiast nie pomagały dokładniej zrozumieć brzmienia różnych dźwięków. Pozostawało mi jedynie odczytywanie z ust. Teraz nie muszę tego robić. Wprawdzie dalej patrzę rozmówcy w twarz, ale to siła wieloletniego przyzwyczajenia. Słyszę teraz to, co się do mnie mówi z tyłu, z boku, co ktoś mówi do kogoś innego. Słucham radia, wprawdzie jeszcze nie zawsze wszystko rozumiem, ale w porównaniu z tym co było, to ho! Słucham telewizji, mam odbiornik z teletekstem, ale nie jest mi już potrzebny. No i rozmawiam przez telefon, co przez ostatnie lata było dla mnie niedostępne. Uważam, że nie miałam nic do stracenia, decydując się na implant. Mam przed sobą wiele lat aktywnego życia.”
Niemalże wszyscy użytkownicy implantów ślimakowych dobrą jakość odbioru mowy uzależniają od sprzyjających czynników, takich jak:
- akustyka pomieszczenia,
- hałasy tła,
- liczba rozmówców,
- znajomość rozmówców,
- tempo mowy,
- odległość.
Aby przyspieszyć tempo uczenia się rozumienia mowy i poprawić komfort odbioru dźwięków poprzez implant, pacjenci poddawani są treningowi słuchowemu zgodnie z przyjętym standardem rehabilitacji.
Etapy programu rehabilitacji dorosłych użytkowników implantów ślimakowych
W celu jak najprzystępniejszego informowania pacjentów o tym, co ich będzie czekało w kolejnych etapach rehabilitacji przygotowano schemat postępowania zawierający najważniejsze problemy danego etapu przedstawione w formie pytań. Poszukiwanie odpowiedzi na te pytania jest wspólnym zadaniem pacjenta i terapeuty w ciągu wielu miesięcy rehabilitacji po operacji wszczepienia implantu ślimakowego.
Etap I – wstępny – edukacja przedoperacyjna i pierwsze dopasowanie procesora mowy
Informacje:
- wiadomości o możliwościach leczenia całkowitej utraty słuchu,
- wiadomości o zabiegu operacyjnym,
- idea implantu ślimakowego i informacje praktyczne związane z jego zastosowaniem,
- konieczność rehabilitacji pooperacyjnej oraz praca nad motywacją do podejmowania przyszłych zadań,
- zaznajomienie z miejscem i osobami prowadzącymi rehabilitację,
- pierwsze dopasowanie procesora mowy wraz z informacjami o jego funkcjonowaniu i obsłudze.
Etap II – Nauka wykrywania obecności lub braku dźwięku w otoczeniu
Pytania:
- Czy słyszę to, co widzę?
- Czy słyszę to, czego nie widzę, lecz wiem, że słychać?
- Czy słyszę to, czego się nie spodziewam?
- Czy wiem, kiedy dźwięk się rozpoczyna i kiedy się kończy?
- Czy wiem, ile było dźwięków?
- Czy wiem, skąd dochodzi dźwięk?
Etap III – Dyskryminacja (różnicowanie)
Pytania:
- Czy słyszę dźwięki z otoczenia, czy ludzkie głosy?
- Jaki głos słyszę – kobiety, mężczyzny, dziecka?
- Czy jest to głos ludzki czy muzyka?
- Czy dźwięk nie będący mową jest wydawany przez człowieka, zwierzę, czy np. jakiś silnik?
- Czy dźwięk jest krótki czy długi, ciągły czy przerywany?
- Czy dźwięk jest cichy, umiarkowany czy głośny?
- Czy dźwięk jest wysoki czy niski?
- Czy dwa wypowiedziane słowa lub zdania są takie same, czy różne?
Etap IV – Identyfikacja (rozpoznawanie)
Pytania:
- Co słyszę? Jaki to dźwięk z otoczenia?
- Co słyszę? Które to słowo lub zdanie, którego się spodziewam i wiem, że jest np. długie i rozpoznałem, że to pytanie?
Etap V – Rozumienie mowy
Pytania:
- Czy rozumiem to, co słyszę, jeśli równocześnie patrzę?
- Czy rozumiem to, co słyszę, jeśli nie patrzę, lecz znam temat rozmowy?
- Czy rozumiem to, co słyszę, jeśli nie patrzę i nie znam tematu rozmowy?
Etap VI – Rozumienie mowy i dźwięków użytecznych na tle dźwięków zakłócających
Pytania:
- Czy rozumiem to, co słyszę, jeśli patrzę i słucham w obecności dodatkowych dźwięków zakłócających, np. hałasu ulicznego, gwaru rozmów itp.?
- Czy rozumiem to, co słyszę, jeśli słucham nie patrząc w obecności dodatkowych dźwięków zakłócających?
Osiągnięcie określonego poziomu jest warunkiem przejścia do ćwiczeń następnego etapu. Oczywiście zdajemy sobie sprawę, że pacjenci różnią się między sobą i to, co dla jednej osoby będzie etapem w procesie rehabilitacji, dla drugiej może okazać się punktem docelowym. Warto nadmienić, że w wyniku implantacji oraz późniejszej rehabilitacji zauważalne są zmiany nie tylko w sferze odbioru mowy, ale także w zakresie jej nadawania. Większość pacjentów podkreśla, że otoczenie dostrzega znaczną poprawę w wyrazistości ich wypowiedzi w porównaniu ze stanem sprzed operacji. Nasze obserwacje również potwierdzają te spostrzeżenia.
Dowiedz się więcej: